In het voor- en najaar zijn wij paardeneigenaren regelmatig bang, vooral als de weilanden aan de rand van het bos liggen of omringd zijn door bomen. Nog voordat het eerste groen echt ontkiemt, heb je al esdoornzaailingen in de wei – en het gevaar is groot dat dit eerste groen natuurlijk gretig wordt opgegeten en de paarden ziek worden van atypische weidemyopathie. Maar zelfs in het najaar, wanneer de zaden door de wind tot 200 m worden gedragen, is er een risico op overmatige zaadopname en bijgevolg ziekte.
Let op bij gewone esdoorn en vederesdoorn
Het goede nieuws is dat niet alle bomen uit de esdoornfamilie (Acer) het giftige hypoglycine A bevatten. Alleen de gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus) en de vederesdoorn (Acer negundo) zijn problematisch. De veldesdoorn (Acer campestre) en de Noorse esdoorn (Acer platanoides) zijn daarentegen ongevaarlijk, omdat hun zaailingen en zaden het toxine hypoglycine A niet bevatten. Je hoeft dus niet elke keer in paniek te raken als je een esdoorn in een weiland ziet. Met de zaailingen en zaden is het soms moeilijk om te zien welke esdoorn het is, maar aan de hand van de bladeren kun je dit onderscheid heel gemakkelijk maken.
De Noorse esdoorn komt in de meeste regio’s veel voor, maar is gelukkig ongevaarlijk voor paarden. Voor de gewone esdoorn en de vederesdoorn geldt ook: alleen de zaden, bloemstelen en kleine zaailingen zijn giftig. De bladeren van volwassen bomen, die over het omheining van de wei kunnen worden gegeten of in de herfst op de uitloop kunnen vallen, vormen geen probleem zolang de boom niet is aangetast door de esdoornvlekkenzwam. Zelfs als de storm een tak afbreekt en deze wordt afgeknaagd door de paarden in de uitloop, hoef je je geen zorgen te maken.
Er wordt aangenomen dat de esdoornvlekkenzwam de vorming van hypoglycine A verder kan stimuleren. Noorse esdoorn kan echter ook aangetast worden door de esdoornvlekkenzwam, maar produceert geen hypoglycine A.
Als de weide direct grenst aan een tuin, moet je er ook rekening mee houden dat de sierplanten Japanse esdoorn (acer palmatum), Witte esdoorn (acer saccharinum) en Perzische esdoorn (acer velutinum) ook hypoglycine A bevatten.
Bedreigde weilanden in de zomer gebruiken
Om vergiftiging te voorkomen, mogen weilanden die aangetast zijn door gewone esdoorn of vederesdoorn alleen in midzomer worden gebruikt. Tegen die tijd zijn de zaailingen al groter en verliezen ze hun giftigheid. Bovendien vallen er (nog) geen nieuwe zaden op de grond, die door de paarden zouden kunnen worden opgepikt. En het belangrijkste: in deze tijd van het jaar is er meestal genoeg voedsel in de weilanden, zodat esdoorn – in welke vorm dan ook – toch niet al te aantrekkelijk is.
Als de weide weinig planten bevat, is het essentieel om extra hooi in de weide aan te bieden om te voorkomen dat de paarden te veel giftige esdoorn binnenkrijgen. Het is nog beter om de paarden uit de wei te halen zodra er nog maar een handbreed gras op staat en ze in de paddock te zetten of ze te verplaatsen naar een stuk met voldoende gras. Dit minimaliseert ook de opname van esdoornzaailingen of zaden.
Daarnaast moet er natuurlijk schoon water in de wei beschikbaar zijn. Het is belangrijk om de drinkbakken dagelijks te controleren en schoon te maken wanneer de eerste zaden in de nazomer/herfst weer vallen en in het water terecht kunnen komen. Aangezien hypoglycine A oplosbaar is in water, is het niet genoeg om de zaden gewoon te verwijderen. Het water moet compleet vernieuwd worden.
Opname en symptomen
Voor esdoorn geldt hetzelfde als voor alle andere vergiftigingen: De dosis maakt het gif. Symptomen van vergiftiging treden op na inname van ongeveer 20g zaden, 50 zaailingen, 150g bloemstelen of 2 liter water dat in contact is geweest met zaden.
Je hoeft dus niet in paniek te raken als je paard één of twee zaden mee heeft gegeten, maar het gerichte eten van esdoornzaden in plaats van gras of hooi kan al snel een probleem worden.
De inname van hypoglycine A leidt ertoe dat het aerobe energiemetabolisme in de cellen niet langer functioneert, dus energieproductie met zuurstofverbruik. Als reactie schakelen de cellen over op een anaerobe stofwisseling. Dit leidt uiteindelijk tot oververzuring en dus tot het afsterven van de cellen. Type I spiercellen van de skeletspieren, de hartspier en de ademhalingsspieren worden voornamelijk aangetast.
Ongeveer 75% van de paarden sterft één tot drie dagen na het verschijnen van de eerste symptomen.
Deze omvatten: algemene zwakte, zweten, verhoogde ademhalingsfrequentie, roodbruine urine, trillen, hartproblemen en uiteindelijk vastliggen. Jonge paarden worden meestal ernstiger ziek en hebben een lagere overlevingskans dan oudere paarden.
In het bloedbeeld zijn spierenzymen zoals CK en LDH sterk verhoogd, evenals een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie) en een lage calciumspiegel (hypocalkemie). Hypoglycine A en zijn metabolieten zijn ook aantoonbaar in het bloed en de urine, maar dit heeft geen invloed op de prognose, en kan alleen helpen om de diagnose te bevestigen.
Snelle en voorzichtige actie is vereist
De belangrijkste maatregel om verdere opname van hypoglycine A via de darm te voorkomen is het toedienen van actieve kool door de dierenarts. Zodra één paard in de kudde symptomen vertoont die wijzen op atypische weidemyopathie, moeten alle paarden (!) in de kudde die in dezelfde weide stonden profylactisch behandeld worden met actieve kool, ongeacht of ze ook symptomen vertonen of niet.
Een andere maatregel kan infuustherapie zijn om de energie- en vochtbalans te ondersteunen en te stabiliseren. Er moet ook rekening mee worden gehouden dat hypoglycine A bij drachtige merries via de placenta in de foetus kan komen en ook via de biest kan worden doorgegeven. Dit kan leiden tot de dood van de foetus en abortus of tot ziekte van het pasgeboren veulen, en daarom moet er extra aandacht worden besteed aan het weidemanagement van fokmerries.
Voorkomen is beter dan genezen
Aangezien de meeste vergiftigingen optreden wanneer paarden in een weiland worden achtergelaten zonder alternatief voer, is de profylaxe tegen het optreden van atypische weidemyopathie relatief eenvoudig: zorg ervoor dat de paarden altijd voldoende hooi of gras tot hun beschikking hebben. Als de weide is leeggegeten tot ongeveer 10 cm vegetatie, moeten de paarden worden verplaatst naar een weide met voldoende groen. Met esdoorns op of rond de uitloop of paddock trail moet er 24/7 hooi beschikbaar zijn met voldoende voederplaatsen, zodat geen enkel paard uit noodzaak esdoornzaden of zaailingen opeet.
Als je paarden in de kudde hebt die alles eten wat tussen hun lippen komt, dan kun je de weiden gebruiken in de zomermaanden wanneer er geen zaden rondvliegen en er geen zaailingen (meer) zijn. Natuurlijk moeten kleine bomen die gegroeid zijn uit de wei worden verwijderd, want elke extra boom zal uiteindelijk zaden in de wei gooien.
Je kunt gerust zijn als de esdoorns in de buurt van de paddock alleen veldesdoorns of Noorse esdoorns zijn, want die vormen sowieso geen gevaar.
🇬🇧 We are an experienced team of therapists specializing in feed consultation and integrated therapies for horses. With extensive experience in treating metabolic issues, we focus on natural, species-appropriate feeding and proven naturopathic remedies to enhance your horse's health. Benefit from our expertise to ensure the well-being of your horse.
- West-Nijlvirus bij paarden - 10. september 2024
- Helpt knoflook tegen insecten bij paarden? - 29. juni 2024
- Te veel ijzer in het voer – de reden voor slecht hoefhoorn? - 25. mei 2024
