De hertenluisvlieg wordt vaak ten onrechte de “vliegende teek” genoemd. Als je in de zomer of vroege herfst met je paard op pad bent in beboste gebieden, kun je achtervolgd en aangevallen worden door rondzwermende hertenluisvliegen. Op sommige plaatsen is deze parasiet zo wijdverspreid dat het op het hoogtepunt van de plaag zelfs gevaarlijk kan zijn om in de buurt van het bos te rijden. Sommige mensen zeggen zelfs dat hun paarden in paniek raken als ze worden aangevallen door de hertenluisvlieg. Maar de hertenluisvlieg is niet in alle delen van Duitsland even bekend en veelvoorkomend. Door de klimaatverandering en zachtere winters neemt het echter toe.
Verspreiding van de parasiet
De hertenluisvlieg (Lipoptena cervi) is een vlieg uit de familie van de luisvliegen (Hippoboscidea). In tegenstelling tot de teek, die op struiken en in hoog gras zit en wacht op passerende dieren of mensen, valt deze parasiet zijn gastheer vanuit de lucht aan. Luisvliegen zijn een aparte familie van bloedzuigende vliegen. Er zijn veel verschillende soorten van dit geslacht, waaronder de paardenluisvlieg (Hippobosca equina), die slechts op een paar kenmerken verschilt van de hertenluisvlieg. Beide teisteren niet alleen het dier waarnaar ze genoemd zijn, maar ook soortgelijke, vrij grote dieren zoals runderen, paarden, herten, reeën, maar soms ook honden of mensen.
Met een lichaamsgrootte van ongeveer 6 mm doen de luisvliegen enigszins denken aan een dikke huisvlieg. Ze hebben een gedrongen, bruin tot zwart lichaam met 6 zeer sterke poten, die aan de uiteinden zijn voorzien van grote haken om zich aan het dier vast te houden. Nadat ze hun gastheer hebben bereikt, werpen de vrouwtjes van de hertenluis hun vleugels af en blijven ze als luizen op het lichaam van de gastheer leven. De paardenluisvlieg wordt verondersteld zijn vleugels te kunnen behouden en zo opnieuw van gastheer te kunnen veranderen.
De vrouwtjes van de hertenluisvlieg leggen hun larven op de grond, waar ze overwinteren, het volgende jaar uitkomen en zich in de herfst ontwikkelen tot het volwassen, parasitaire stadium. De larven zijn relatief gevoelig voor vorst en slechts enkele overleven in zeer koude winters, terwijl na zachte winters het volgende jaar een extreem groot aantal nieuwe luisvliegen op pad is. Als gevolg van de klimaatverandering kan de hertenluisvlieg zich steeds verder in ons land verspreiden, omdat zachte winters vaker voorkomen en lange vorstperioden steeds minder worden.
De beten van de hertenluisvlieg zijn pijnlijk
Nadat ze de gastheer hebben bereikt, kruipen ze heel snel door de vacht om zich vast te haken aan een geschikte plek en te bijten. Ze leven nu op de huid van de gastheer en voeden zich met zijn bloed door herhaaldelijk te bijten. Een besmetting met hertenluisvliegen is meestal erg onaangenaam voor het dier, maar de reacties variëren sterk van paard tot paard. De beet is extreem pijnlijk, wat de reden is dat vooral gevoelige paarden vaak reageren met sterke rusteloosheid, om zich heen kijken en soms heftige, paniekerige pijnreacties vertonen. Vooral als de paarden in het verleden al eens zijn aangevallen door hertenluisvliegen, kunnen ze echte paniekaanvallen krijgen als ze gebeten worden, wat extreem gevaarlijk kan zijn voor de ruiter. Paarden blijven vaak nerveus, zelfs na een rit of wandeling in het bos, en krabben en bijten op de plek van de beet. De pijn kan gevolgd worden door hevige jeuk en puistjes. Ook zwellingen en ontstekingen zijn mogelijk.
De bacterie Bartonella schoenbuchensis, die veel luisvliegen bij zich dragen, is waarschijnlijk verantwoordelijk voor de vaak ernstige ontsteking rond de plek van de beet, die zich kan uitbreiden tot uitgebreide dermatitis. Verschillende commissies voor bioveiligheid classificeren B. schoenbuchensis tegenwoordig als een zoönotische ziekteverwekker. Dit is de naam voor ziekteverwekkers die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen, maar ook omgekeerd.
Bij paarden verstopt de luisvlieg zich meestal onder de manen of aan de staartwortel. De beten kunnen ook voorkomen rond de ellebogen of tussen de achterbenen. Als het paard heftig met zijn staart slaat of herhaaldelijk met zijn hoofd schudt na je boswandeling, moet je onder de manen of staart kijken. Je moet echter wel een snel oog hebben, want zodra er licht op de hertenluisvlieg valt, kruipt hij snel weg om weer dekking te zoeken.
De steek van de hertenluisvlieg is extreem pijnlijk, daarom vertonen paarden vaak ernstige rusteloosheid en soms heftige, paniekerige pijnreacties © Adobe Stock / Grubärin
Kun je hertenluisvliegen afweren?
Helaas is er momenteel geen effectieve bescherming. Helaas zijn de afweersprays op de markt tegen teken, muggen, paardenvliegen en dergelijke niet erg effectief tegen luizenvliegen. Zelfs vliegendekens bieden geen betrouwbare bescherming: de luis kan er gewoon onder kruipen.
Alleen permethrine (bijv. als Wellcare emulsie voor paarden) lijkt een zeker effect te hebben en wordt vaak gebruikt in de New Forest in het zuidwesten van Engeland, omdat de extreem wijdverspreide paardenluisvlieg (Hippobosca equina, daar ook bekend als “crab fly”) paardrijden in de zomer en herfst praktisch onmogelijk maakt. Maar omdat permethrine een sterk insecticide is, moet het gebruik ervan zorgvuldig overwogen worden, vooral omdat paarden meestal slechts gedurende een korte periode in de nazomer of herfst geplaagd worden door hertenluisvliegen tijdens het rijden in het bos.
Conclusie
Omdat er geen betrouwbare bescherming bestaat, zijn preventie en nazorg des te belangrijker. Daarom moet je grote bosgebieden vermijden tijdens het vliegseizoen van de hertenluisvlieg. De hertenluisvlieg houdt niet van open terrein, dus je zult meestal niet worden aangevallen in de rijbak of op open weiden en velden – ver weg van het bos. Als je in de buurt van bosrijke gebieden rijdt waar de luisvlieg veel voorkomt, moet je vroeg tijdens de rit afstappen als er tekenen van ongemak zijn en je dier grondig onderzoeken. Dieren die zonder reden nerveus en onrustig lijken, moeten ook grondig onderzocht worden in de paddock of weide. Een beetje voorzichtigheid is echter geboden, want sommige paarden kunnen plotseling uithalen of zich omdraaien en bijten als ze gebeten worden.
Zonder vleugels zijn hertenluisvliegen erg beweeglijk en moeilijk vast te pakken met de vingers. Je moet langere vachten goed scheiden en heel goed zoeken, want ze verstoppen zich vaak heel goed. Soms is het enige dat helpt een complete douche of afspuiten met een harde waterstraal. Als je een hertenluisvlieg vindt, zijn ze net zo moeilijk te doden als teken. Op stal kun je een potje met schroefdeksel en een beetje spiritus gebruiken om de parasieten in onder te dompelen. Als je tijdens het rijden zo’n beestje op je paard vindt, moet je het platdrukken tussen twee stenen of met je nagel. Gewoon meppen – wat geweldig werkt bij een vlieg – is niet genoeg voor dit hardnekkige ongedierte.
Tip: als je de hertenluisvlieg op jouw paard ziet lopen, pak dan snel een stuk breed plakband en plak het op de vacht waar het beest zit. Trek het plakband vervolgens weer eraf en het insect zal op het plakband blijven plakken.
Als voorzorgsmaatregel moeten de prikplekken daarna gedesinfecteerd worden en moeten ze goed in de gaten gehouden worden. Als er een uitgesproken ontsteking ontstaat, moet je uit voorzorg contact opnemen met een dierenarts.
🇬🇧 We are an experienced team of therapists specializing in feed consultation and integrated therapies for horses. With extensive experience in treating metabolic issues, we focus on natural, species-appropriate feeding and proven naturopathic remedies to enhance your horse's health. Benefit from our expertise to ensure the well-being of your horse.
- West-Nijlvirus bij paarden - 10. september 2024
- Helpt knoflook tegen insecten bij paarden? - 29. juni 2024
- Te veel ijzer in het voer – de reden voor slecht hoefhoorn? - 25. mei 2024
