Leestijd 6 minuten  

Heb je je ooit afgevraagd waarom het ene weiland al bruin en ogenschijnlijk dood is en het andere nog groen? Naast elkaar, hetzelfde klimaat, hetzelfde weer, dezelfde grond – en toch zo verschillend. Hoe komt dat?

Dichtheid en hoogte van planten

Natuurlijk spelen de frequentie en intensiteit van het grazen een doorslaggevende rol, dus hoe vaak en hoe lang je je paarden in de wei laat en hoeveel hersteltijd je de wei tussendoor geeft. En heel belangrijk: hoe ver je het gras laat wegvreten!

Maar wat gebeurt er op de weide?

Als de weide kort afgegraasd wordt, dringen de zonnestralen door tot de grond en warmt deze op. Iedereen kent dit wel van een bezoekje aan de ijssalon: we zoeken graag een schaduwrijk plekje op. Het verschil tussen een plek in de schaduw en een plek in de brandende zon is zo groot dat het de kwaliteit van ons cafébezoek kan bepalen.

Op de wei kun je dit gemakkelijk uitproberen met een standaard thermometer (zelfs een koortsthermometer is goed): Leg hem gewoon op de grond in een weggevreten weide en op een weide waar het gras nog hoog staat en meet de temperatuur.

Je zult merken dat de grond in de volle zon gemakkelijk meer dan 15°C warmer is dan de grond onder een dichte grasmat. Op warme zomerdagen kan hier een temperatuurverschil tot 28°C gemeten worden (afhankelijk van het klimaat, de vochtigheid, de bodem, de vegetatie, enz.)

Hoe warmer de grond is, hoe sneller hij uitdroogt. We hebben het dan al snel over een verschil van 3-4 liter meer water, dat in extreme gevallen op een zonnige dag uit één vierkante meter grond wordt gehaald. Met andere woorden, 40.000 liter water per hectare grasland gaat verloren door verdamping. Dit komt overeen met de hoeveelheid water die een goede regenbui op het land ons in 2 uur geeft.

Na verloop van tijd neemt de verdamping op natuurlijke wijze aanzienlijk af, in overeenstemming met het motto “waar niets is, kun je ook niets krijgen”. De opwarming van de bovenlaag werkt echter door tot diep in de bodem als de zon er constant op schijnt en onttrekt daar ook water aan.

De planten, in eerste instantie de grassen, sterven hier letterlijk van de dorst!

In tijden van klimaatverandering worden hete, droge zomers meer en meer het nieuwe normaal dan een uitzondering. Recordzomers zijn de nieuwe norm. Het is een illusie om te geloven dat we nu de klok kunnen terugdraaien en de klimaatverandering binnen een paar jaar ongedaan kunnen maken. In plaats daarvan zullen we moeten leren omgaan met de veranderde omstandigheden.

Het is daarom tijd om de kwestie van weidebeheer holistisch te benaderen met het oog op klimaatverandering, zodat we over 10 jaar nog steeds weilanden hebben en geen steppen of halfwoestijnen.

Daarom lanceert “Die Gute Pferdeweide” nu het project “Klimaatweide”.
Doel: Aanpassing van bestaande weiden aan de uitdagingen van klimaatverandering en de behoeften van paarden.

Stap 1: Inventarisatie en registratie van reeds succesvolle begrazingsmaatregelen om bestaande ervaring te benutten.
Stap 2: Ontwikkeling van normen en aanbevelingen voor praktijkgerichte, klimaat- en paardvriendelijke weidemodellen.

Wat kunnen we al herkennen als beïnvloedende factoren?

Schaduw ontneemt de kracht van de zon

We kunnen schaduw bieden aan de bodem met dichte, soortenrijke graszoden die zijn aangepast aan de locatie. Regelmatig doorzaaien of opnieuw inzaaien van weilanden zou een noodzaak moeten worden voor elke eigenaar van een paardenweide om droogtebestendige grassen en kruiden die geschikt zijn voor de locatie te introduceren en te versterken.

Niet-giftige bomen en struiken bieden ook schaduw voor de grond en de paarden. Vroeger stond er voor elke boerderij een walnotenboom of een kastanjeboom. Ze creëren een heerlijk microklimaat, waar de paarden ook van genieten om te snoezelen in de middaghitte. Ze zijn insectenwerend en zorgen voor aangename lucht onder hun dichte bladerdak.

Berken, wilgen of vlierbessenstruiken zijn zeer geschikt om snel schaduw te bieden: ze stellen weinig eisen en groeien graag. Meidoornstruiken kunnen met een beetje onderhoud ook gemakkelijk worden geïntegreerd in een weidelandschap. Bomen en heggen breken ook de wind, wat ook de verdamping vermindert, bodemerosie voorkomt en vaak door paarden wordt gebruikt als schuilplaats tijdens zomerstormen.

Hier zijn een paar voorbeelden van haagplanten voor paardenweiden:

Kruisstruikgroep:

Tekening bomen

De paarden hebben vier richtingen om de groep struiken in te gaan en drie om er weer uit te komen. Afhankelijk van welke richting de paarden liever hebben, kun je de andere richtingen laten dichtgroeien.

Bomen- en struikenlaan:

Tekening bomen

De vuistregel hier is: plant dwars op de windrichting als er een constante wind is (bijv. kustgebieden), langs de windrichting als er veel bijtende insecten zijn (bijv. natte weiden) en twee struiken per boom daartussen.

Paardenvierkant:

Tekening bomen

Met deze beplanting kun je de paarden laten bepalen hoe de groep struiken zich ontwikkelt. Hierdoor kunnen ze de optimale bescherming tegen schaduw, wind en ongedierte creëren.

Dichte bossen en boomgroepen worden vaak niet goed geaccepteerd door paarden als schaduwbron. Ondanks de brandende zon staat de kudde dan vaak liever ergens bij het hek in plaats van in het koelere bos. Paarden zijn vluchtdieren en willen de horizon kunnen observeren. Vrij verspreide bomen in de wei zijn daarentegen de eerste keuze.

Schuilplaatsen bieden betere schaduw voor paarden dan direct zonlicht. Maar iedereen die ooit van een schuilplaats naar een bos of terug is gegaan, merkt onmiddellijk het verschil in binnenklimaat. Als er geen wind door een schuilplaats kan waaien omdat deze aan drie kanten gesloten is, kan het binnen behoorlijk benauwd worden. Het dak houdt ook zowel zon als regen buiten, zodat er, hoewel een klein deel van de grond in de schaduw ligt, niets groeit.

Conclusie

Als we nadenken over onze paardenweiden in een veranderend klimaat, zijn er twee aspecten waar we rekening mee moeten houden.

De weide als organisme versterken en beter bestand maken tegen weersextremen – en daar is meer voor nodig dan alleen groene grassen.

En onze paarden een zo diervriendelijk mogelijke omgeving bieden, in overeenstemming met hun behoeften en eisen.

We bereiken dit door intensieve en aandachtige observatie van de paarden en de weiden, door te experimenteren met nieuwe ideeën en benaderingen en door een permanent leerproces.

Gastauteur: Helmut Muß van “Die gute Pferdeweide

Helmut Muß