Inleiding
Naarmate je geliefde rijpaard ouder wordt, beginnen de “kwaaltjes” op een gegeven moment te komen, zodat je steeds vaker denkt aan “het met pensioen gaan” van je trouwe viervoeter. De paarden zijn vaak nog niet eens erg oud, maar tussen de 15 en 20 jaar. Als het dan ook nog een merrie is, ligt het idee om een veulen van de merrie te fokken voor de hand. Dit geeft niet alleen de merrie iets te doen, maar over een paar jaar heb je ook een jong rijpaard waarmee je weer leuke jaren kunt doorbrengen, terwijl de merrie dan volledig met pensioen gaat. Voordat je zo’n beslissing neemt, moet je er echter kritisch over nadenken om ervoor te zorgen dat het project niet op een ramp uitdraait.
De “paardenmarkt”
Natuurlijk zijn de meeste mensen van plan om het veulen te houden als hun eigen toekomstige rijpaard. Maar wat als de nakomeling compleet anders blijkt te zijn dan de moeder? Wat als het een kleine hengst is en geen merrie? Of is het toekomstige rijpaard door een ongelukkige genetische combinatie van zijn ouders helaas 20 cm kleiner dan je eigenlijk had gehoopt om door jou gereden te worden? En wat als het paard compleet het tegenovergestelde is van zijn zachtaardige en vriendelijke moeder? Als je de betreffende websites opent, realiseer je je dat er duizenden paarden te koop zijn en dat er elke dag nieuwe bijkomen. Als je dan geen echte topper hebt gefokt, kan het gebeuren dat je eindigt met een paard waar je zelf niet veel mee kunt, maar dat ook niemand anders wil.
De financiën
Ondanks alle roze vlinders in je hoofd en de verwachting van een lieve druktemaker – een veulen is een kostenfactor. Dit begint al voor de geboorte met de dierenartskosten voor onderzoeken en het dekgeld voor de hengst. Je kunt natuurlijk ook gewoon voor de Spaanse hengst gaan die aan het einde van het stalgang staat en wiens dekking voor jou gratis is. Maar dan moet je nog eens nadenken over punt 1: zal dit paard een koper vinden in geval van twijfel als ik het niet kan of wil houden? Je kunt dus beter op zoek gaan naar een geschikte hengst en die kun je niet altijd gratis krijgen. Of het nu via natuurlijke of kunstmatige inseminatie is, de merrie drachtig krijgen is duur. Al met al kun je gemakkelijk verwachten meer dan 1.000 euro te betalen (er is natuurlijk geen bovengrens als je kijkt naar het dekgeld van sommige hengsten).
Aangezien het veulen in de eerste zes maanden bij de moeder loopt hoef je bij de meeste stallen in de deze tijd geen extra stalgeld te betalen. Maar uiterlijk na het spenen van het veulen is het tijd om stalgeld, dierenarts, bekappen van de hoeven en extra voer te betalen…. Je kunt er grofweg van uitgaan dat een jong paard al gauw 1.500 euro per jaar kost om op te voeden – mits je geen stallingskosten hoeft te betalen en er geen grote ongelukken gebeuren die tot aanzienlijke dierenartskosten kunnen leiden. We hebben het dus alleen over de pure voerkosten en de gebruikelijke kosten voor het bekappen, vaccinaties en wormcontroles. Als je geen eigen stal hebt (wat het geval is voor de meeste mensen die een veulen van hun rijpaard willen fokken), maar wel pensionklant bent en het veulen na het spenen in een opfokgroep plaatst, kun je deze prijs gemakkelijk verdubbelen of verdrievoudigen.
Dit betekent dat je naast de dekkosten ongeveer 3.000 euro per jaar moet betalen. Dat klinkt op het eerste gezicht hoog, maar het is eigenlijk maar 250 euro per maand – het kan moeilijk zijn om voor die prijs een fatsoenlijke opfokstal te vinden.
Bespaar je op de stallingskosten, bespaar je aan de verkeerde kant. In het ergste geval krijg je je paard drie jaar later terug met een ernstige stofwisselingsstoornis en betaal je uiterlijk dan de rekening met hoge therapie- en dierenartskosten. Aangezien het jonge paard minstens 3 jaar in een soorteigen opfok moet blijven, bedragen de stalkosten plus hoefverzorging, vaccinaties en wormcontroles in totaal 9.000 – 10.000 euro in de loop van de tijd, die je in het veulen investeert voordat je kunt beoordelen of het als rijpaard bij elkaar past of niet.
Als je besluit om het paard op dit punt te verkopen, hebben we het weer over punt 1: je moet het paard nu op zijn minst voor 12.000 euro verkopen om op zijn minst geen verlies te maken. Bijna niemand geeft zoveel uit aan een veulen dat gefokt is uit liefde voor de eigen merrie; de afstamming en het exterieur moeten hier wel uitstekend zijn.
©️Adobe Stock / Ines Hasenau
De merrie
Zelfs als je denkt dat je eigen merrie het beste paard ter wereld is, moet je nuchter overwegen of ze ook een goede fokmerrie is. Niet alleen het karakter speelt hier een rol. Natuurlijk moet je niet fokken met merries die agressief zijn tegen mensen of soortgelijke niet te corrigeren “gedragskenmerken” hebben, omdat het gedrag van de moeder een grote rol speelt in de gedragsontwikkeling van het veulen. Als je nauwelijks met de merrie om kunt gaan, dan is het onwaarschijnlijk dat het met het veulen beter zal gaan.
Daarnaast moet er gekeken worden naar de fysieke kenmerken van de merrie, zo mogelijk zonder het liefdevolle oog van de eigenaar, want op goede papieren of een mooie kleur kun je niet rijden. Een slechte houding, een te lange rug, een te hoog of te laag aangezette hals, een slechte achterhand – de lijst van problemen die later rijproblemen kunnen veroorzaken en kunnen leiden tot vroegtijdige slijtage en dus chronische pijn en pensionering van een rijpaard is lang.
Mensen denken vaak naïef “Nou, als mijn merrie een lange rug heeft, dan neem ik gewoon een korte hengst en dan is het veulen precies goed”. Iemand die zo denkt, heeft nog nooit serieus nagedacht over genetica en erfelijkheid. Het is ongelooflijk moeilijk om in de fokkerij zulke fysieke tekortkomingen te compenseren. En vaak is daar meer dan één generatie voor nodig, want zoals je ook bij ons mensen kunt zien, “slaan” sommige eigenschappen een generatie over om vervolgens in de volgende generatie des te sterker naar voren te komen.
Als je heel weinig weet over de afstamming van je merrie, moet je professionele hulp zoeken. Iemand die de voorouders van de merrie kent met al hun fysieke en karakteristieke eigenschappen en die je kan vertellen of het een goed idee is om met deze merrie te fokken of niet. Ze kunnen je meestal helpen bij het kiezen van de juiste hengst om bekende problemen te minimaliseren of te voorkomen. Want gewoon een veulen fokken omwille van “ik wil dat mijn merrie een baby krijgt!” brengt ons terug bij 1 en 2: een veulen is een duur plezier. Als een ondoordachte productie van jonge paarden resulteert in een paard met enorme fysieke gebreken dat nooit een dag in zijn leven zonder pijn doorbrengt of een uitdaging wordt door karakterproblemen, is het beter om het met rust te laten.
Tot slot speelt ook de leeftijd van de merrie een rol. Over het algemeen kan een merrie die op jonge leeftijd al een veulen heeft gehad, op oudere leeftijd (rond de 20) zonder problemen nog een veulen krijgen. Maar als het het eerste veulen is, dan wordt een leeftijd van ongeveer 15 jaar al beschouwd als de limiet.
Daarboven neemt het risico op complicaties onevenredig toe, wat uiteindelijk kan leiden tot het verlies van zowel het veulen als – als het echt slecht gaat – de moeder. De meeste merries zijn echter nog fit en actief als rijpaard op de leeftijd van 15-16 jaar en een beetje te jong om “weggezet” te worden als fokmerrie. Tegen de tijd dat ze 20 zijn, zijn ze echter al te oud voor hun eerste nakomelingen. Daarom moet een beslissing voor of tegen een veulen ook vanuit dit oogpunt zorgvuldig worden overwogen. Op een goede fokkerij kost een fokmerrie niet minder aan maandelijkse kosten dan een rijpaard, maar in de meeste gevallen is ze niet beschikbaar als rijpaard voor een langere periode.
De hengst
Natuurlijk kun je één of twee zwakke punten van de merrie compenseren met een geschikte hengst.
Dit vereist echter vakkennis: iemand die niet alleen de hengst kent, maar ook zijn voorouders en nakomelingen en weet hoe hij zich als vererver gedraagt. Er zijn “sterke” hengsten die hun (positieve) eigenschappen op een zeer dominante manier doorgeven aan hun nakomelingen.
Maar ook “zwakke” vaders, die de beste eigenschappen kunnen hebben, maar die in de nakomelingen volledig worden verdoezeld door de – misschien niet zo optimale – genen van de merrie. Je moet ook onthouden dat niet alleen de merrie, maar ook de hengst karaktertrekken kan doorgeven.
Wat heb je eraan als je een veulen krijg met de geweldige kleur van de hengst, maar dat helaas ook zijn kwaadaardigheid heeft geërfd? Zulke paarden kunnen misschien verzorgd worden door professionals, maar niet door ons “gewone stervelingen” in een normale pensionstal.
Afhankelijk van de hengst wordt dan ook besloten hoe de merrie drachtig wordt: door een natuurlijke deksprong in de wei, door een deksprong aan de hand of door kunstmatige inseminatie. Vanwege het hoge risico op blessures zijn maar weinig hengstenhouders bereid om de merrie en de hengst een paar weken of maanden in de wei te zetten en te kijken wat er gebeurt. Er is bijna niets mooiers dan intacte “paardenfamilies”, waar de hengst niet alleen dient als spermadonor, maar ook samenleeft met zijn merries en zijn nakomelingen. Zulke opstellingen zijn echter de absolute uitzondering.
Het risico voor merrie en hengst geldt ook voor de deksprong aan de hand. Daarom wordt er tegenwoordig voornamelijk gekoeld of diepgevroren sperma aangeboden. Sommige merries ervaren deze vorm van inseminatie als “verkrachting”, wat later tot gedragsproblemen kan leiden. Daarnaast is het over het algemeen zo dat merries gemakkelijker drachtig worden als ze wat tijd doorbrengen met de hengst dan wanneer wij mensen proberen de inseminatie goed te timen. Het helpt om een dierenarts te hebben die ervaring met de fokkerij heeft en bijvoorbeeld ook voor (grote) stoeterijen werkt. Ze zijn niet alleen uitstekend op de hoogte van gynaecologie en de mogelijke geboorterisico’s, ze zijn meestal ook veel beter in inseminatie dan iemand die het nauwelijks eerder heeft gedaan – ook hier geldt: oefening baart kunst.
Risico’s en bijwerkingen
Als je al deze hokjes hebt aangevinkt, de merrie perfect geschikt is voor de fokkerij, de financiële middelen er zijn, je een geschikte hengst in gedachten hebt en een uitstekende dierenarts aan je zijde, dan moet je nog een laatste keer stilstaan bij de risico’s van dracht, geboorte en opfok.
Zoals elke vrouw die al is bevallen weet, is een zwangerschap in veel gevallen geen sinecure. Hoe ouder een merrie is, hoe moeilijker de dracht voor haar is. Als ze al fysieke beperkingen heeft zoals artrose, kissing spines, equine astma of chronische spijsverteringsproblemen, zullen deze niet beter worden door een zwangerschap, maar eerder erger door de extra belasting.
Zelfs met het beste management ben je er niet immuun voor dat het veulen niet geboren wordt. Het kan in de eerste paar weken worden geresorbeerd en alle moeite is tevergeefs. Of er kan een abortus plaatsvinden als gevolg van een infectie of misvorming, tweelingzwangerschap of andere redenen. Afhankelijk van de timing kan het zijn dat je tot het volgende voorjaar moet wachten voordat je weer met de merrie kunt fokken – er gaan snel een of twee jaar verloren waarin de merrie niet jonger wordt.
Er kunnen complicaties optreden tijdens de geboorte – vooral bij merries die laat bevallen – die in het ergste geval kunnen leiden tot de dood van de merrie en/of het veulen. Natuurlijk gebeurt dit niet bij elke geboorte, maar het risico is aanwezig en het neemt toe met de leeftijd van de merrie.
Ben je bereid om het veulen met de hand groot te brengen als de merrie de geboorte niet overleeft of als ze het veulen niet accepteert? Dit betekent dat je je kleintje elke 1,5 uur een flesje moet geven – zelfs ’s nachts!
Veulens zijn niet minder inspannend dan pasgeboren tweevoeters. Kan je het je veroorloven om een paar weken op stal te wonen en de “moedertaak” op je te nemen? Hoe ga je om met het verlies van de merrie tijdens de dracht, bij de geboorte of kort daarna? Ga je jezelf verwijten dat het jouw schuld is en dat ze nog zou kunnen leven als jij haar niet had laten dekken? Je hoopt dat het nooit zover komt, maar het is beter om na te denken over wat het met je zou doen als het wel zover komt.
Ben je de komende 5 jaar financieel zeker genoeg om het veulen op te voeden en later met professionele hulp zadelmak te maken? Tegen de tijd dat je klaar bent om voor het eerst met je zelfgefokt nakomeling door het bos te galopperen, heeft het project je waarschijnlijk zo’n 20.000 euro gekost.
Voor dit bedrag koop je een zeer goed getraind rijpaard met een goede afstamming, de juiste maat, in de gewenste kleur en met het gewenste geslacht. Het kan emotioneel anders zijn om zelf een veulen groot te brengen of om een rijpaard te kopen.
Conclusie
Maar voordat je begint aan een avontuur dat niet geheel zonder risico is, zelfs niet voor je geliefde merrie, moet je overwegen of je een van de vele duizenden paarden die op zoek zijn naar een nieuw thuis een liefdevol nieuw thuis wilt geven. Het is altijd goedkoper en minder risicovol.
Meer over dit onderwerp: . of .
🇬🇧 We are an experienced team of therapists specializing in feed consultation and integrated therapies for horses. With extensive experience in treating metabolic issues, we focus on natural, species-appropriate feeding and proven naturopathic remedies to enhance your horse's health. Benefit from our expertise to ensure the well-being of your horse.
- Helpt knoflook tegen insecten bij paarden? - 29. juni 2024
- Te veel ijzer in het voer – de reden voor slecht hoefhoorn? - 25. mei 2024
- Planten op de paddock trail – klimplanten, vaste planten & kruiden - 16. mei 2024
