Haarmineraalanalyses – wetenschappelijk onderbouwd?

Leestijd 6 minuten

Inleiding

Een eenvoudige, goedkope en niet-invasieve methode om de minerale toevoer van paarden over een langere periode te beoordelen zou zeer wenselijk zijn. Een mogelijkheid zou kunnen zijn om de mineralen in het haar te meten in plaats van een duur bloedmonster af te laten nemen door de dierenarts. Vooral omdat het bloed alleen de huidige status laat zien, maar niet hoe het de afgelopen weken of maanden is geweest. Bovendien zijn veel waarden in het bloed gereguleerd binnen zeer nauwe grenzen, zodat het bloedbeeld niet noodzakelijkerwijs een uitspraak toelaat over de mineralenvoorziening van de cellen en weefsels.

Resultaten uit de humane geneeskunde

Verschillende laboratoria bieden daarom inmiddels “haarmineraalanalyses” aan. Maar zijn deze echt nuttig en kun je erop vertrouwen?

In de humane geneeskunde zijn er alleen betrouwbare resultaten voor methylkwik, arseen en lood.

Laten we eerst eens kijken naar de humane geneeskunde. Daar zijn haarmineraalanalyses al lang standaard als het gaat om alcohol-, medicijn- of drugsmisbruik. Maar als er verontreiniging met zware metalen wordt gedetecteerd, is voorzichtigheid geboden en moet het resultaat opnieuw worden gecontroleerd met behulp van andere methoden. Slechts enkele zware metalen kunnen duidelijk worden toegeschreven aan overmatige inname vanwege hun specifieke chemische vorm, bijvoorbeeld methylkwik uit de consumptie van visproducten.

Waar komen de meetwaarden vandaan?

Vaak worden mineralen en zware metalen ook extern opgeslagen.

Het eerste kritieke punt van een haarmineralenanalyse is het onderscheid maken tussen mineralen die daadwerkelijk in het haar zijn opgeslagen en mineralen die door externe factoren op het haar zijn terechtgekomen. Mineralen zitten namelijk niet alleen in voer en dus in de stofwisseling van het paard, maar ook in verschillende verzorgingsproducten, van shampoo tot vliegenspray en anti-klit. Mogelijke reststoffen van mest, zwerfvuil of zweet en, last but not least, van milieuvervuiling – vooral in de buurt van industriesteden – moeten ook niet worden genegeerd.

Natuurlijk wordt het monster, als het eenmaal in het laboratorium is aangekomen, onderworpen aan verschillende was- en ontvettingsprocessen, maar het is onduidelijk in hoeverre de mineralen die door externe factoren in het haar zijn terechtgekomen er weer uit worden opgelost. Het is dus onmogelijk om te zeggen of jouw paard bijvoorbeeld echt goed voorzien is van magnesium, of dat het gemeten magnesium alleen afkomstig is uit het paardenshampoo. Om de exacte vorm waarin het element aanwezig is te bepalen en of het via externe of interne factoren in het haar terecht is gekomen, zouden speciale analyses moeten worden uitgevoerd. Dergelijke tests zijn extreem tijdrovend en duur en worden niet uitgevoerd voor mineraalanalyses van paardenhaar.

Referentiewaarden moeten worden gestandaardiseerd

De referentiewaarden zijn ook nog niet gestandaardiseerd. In de meeste gevallen worden referentiewaarden in laboratoria gevormd door de meest gemeten waarden in een bepaald bereik, maar dit weerspiegelt niet noodzakelijkerwijs de waarden van gezonde, normale paarden.

Als je naar de huidige literatuur kijkt, zijn er onderzoeken naar de detectie van zware metalen of milieuvervuiling via het haar en ook eerste pogingen om gestandaardiseerde grenswaarden te definiëren. Deze mislukken echter altijd door de extreme variabiliteit die van nature in haar zit.

Het mineraalgehalte van paardenhaar schommelt van nature tussen 5 – 35%.

Het verandert ook met de kleur en leeftijd van het haar, met het seizoen, met de plek op het lichaam waar het haarmonster werd genomen, met de lengte van het haar enzovoort. Zelfs als je steeds weer op dezelfde manier haarmonsters neemt van hetzelfde paard en het paard constant en gelijkmatig mineraalvoer krijgt, zul je binnen een jaar extreme schommelingen vinden. We kunnen nog niet zeggen hoeveel hiervan gewoon te wijten is aan de natuurlijke seizoenen en hoeveel aan mogelijke metabolische stress. Het laat echter zien dat het simpelweg analyseren van mineralen uit haar en het vergelijken met enkele referentiewaarden uit de literatuur niet noodzakelijkerwijs iets zegt over de werkelijke mineralenstatus.

Conclusie

Concluderend kan gesteld worden dat er nog veel onderzoek gedaan moet worden om deze methode betrouwbaar en verstandig te kunnen gebruiken om de mineralenbehoefte van paarden te bepalen. Het valt nog te bezien of het ooit gebruikt kan worden om de mineralenvoorraad van een paard in de loop van de laatste paar maanden weer te geven.

Om blootstelling aan toxische zware metalen op te sporen, moet naast de haarmineraalanalyse altijd een urine- of bloedtest worden gebruikt om externe factoren uit te sluiten.

Wat al heel goed werkt – naast genetische analyses op basis van getrokken paardenhaar – is de bepaling van cortisol in het haar en dus ook de staat van het stressniveau van het paard. Deze metingen worden steeds vaker gebruikt in studies om conclusies te trekken over dierenwelzijn. Het zal echter waarschijnlijk nog wel even duren voordat deze methode een gevestigde standaard wordt in de diagnostiek van paarden.

Wetenschappelijk bewijs en bronnen:

1. Fazio, F., Gugliandolo, E., Nava, V., Piccione, G., Giannetto, C., & Licata, P. (2020). Bioaccumulation of mineral elements in different biological substrates of athletic horse from Messina, Italy. Animals, 10 (10), 1877.
2. Giannetto, C., Fazio, F., Nava, V., Arfuso, F., Piccione, G., Coelho, C., … & Licata, P. (2022). Data on multiple regression analysis between boron, nickel, arsenic, antimony, and biological substrates in horses: The role of hematological biomarkers. Journal of Biochemical and Molecular Toxicology, 36(2), e22955.
3. Kalashnikov, V. V., Zaitsev, A. M., Atroshchenko, M. M., Miroshnikov, S. A., Zavyalov, O. A., Frolov, A. N., & Kurilkina, M. Y. (2021, March). Reference intervals of essential and toxic elements concentrations in mane hair and blood serum of Arabian purebred horses. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 677, No. 5, p. 052084). IOP Publishing.
4. Madkour, F. A., & Abdelsabour‐Khalaf, M. (2022). Performance scanning electron microscopic investigations and elemental analysis of hair of the different animal species for forensic identification. Microscopy Research and Technique.
5. Mazzola SM, Colombani C, Pizzamiglio G, Cannas S, Palestrini C, Costa ED, Gazzonis AL, Bionda A, Crepaldi P. Do You Think I Am Living Well? A Four-Season Hair Cortisol Analysis on Leisure Horses in Different Housing and Management Conditions. Animals (Basel). 2021 Jul 20;11(7):2141. doi: 10.3390/ani11072141. PMID: 34359269; PMCID: PMC8300697.
6. Fabian, D., Baumgartner, M. R., & Koller, M. F. (2016, June). Sinn und Unsinn von Haaranalysen. In Swiss Medical Forum (No. 22, pp. 466-471). EMH Swiss Medical Publishers.

.