De meeste paardeneigenaren in pensionstallen vertrouwen op de staleigenaar om alle aspecten van de stal, de uitloop en de weiden te beheren. Een toenemend aantal paardeneigenaren heeft echter de paarden op een kleinschalige manier aan huis staan om zelf voor hun paarden te zorgen. Daarnaast huren sommigen een weiland met een kleine stal of is hun stal aan huis zodanig uit de hand gelopen dat zij een handvol pensionklanten hebben. Vaak wordt dann wel aandacht besteed aan een ‘paardenvriendelijk’ aanleg van de stal door bijvoorbeeld een open loopstal of zelfs een Paddock Paradise met voorzieningen zoals likstenen, schuilplaatsen, verhoogde kruidenbedden en verschillende ‘slow feeders’ zoals hooinetten en hooiballen. Ondanks al deze moeite voor het welzijn van de paarden wordt een ding vaak buiten beschouwing gelaten: de verzorging van de weide.
De overtuiging dat ‘je paardenweiden niet moet bemesten, dat doe je alleen met koeienweiden’ is net zo gewoon als ‘de paarden weten wat ze wel en niet moeten eten, dus giftige planten in de wei zijn geen probleem’ en vele andere soortgelijke uitspraken. Het gevolg is vaak een verslechtering van de weiden, waar giftige planten zoals jakobskruiskruid zich verspreiden, evenals de verspreiding van planten die ongewenst zijn voor paarden, zoals (veld-)zuring. Vooral na de afgelopen zomers, die in de meeste regio’s extreem droog waren, is het essentieel om maatregelen te nemen om je weide te verbeteren als je op de lange termijn fatsoenlijke weidegronden wilt behouden.
Een paar praktische tips om de weide voor te bereiden:
Bemesten
Wanneer de meeste mensen het woord ‘bemesting’ horen, denken ze onmiddellijk aan de drijfmestwagen van de boer en daarmee aan het beeld van heldergroene, goed presterende weiden. Maar daar gaat het niet om. Als er biomassa uit een weiland wordt verwijderd, of dat nu in de vorm van hooi is of door directe begrazing door paarden, is het essentieel om de voedingsstoffen die met deze biomassa zijn verwijderd, weer aan te vullen. Wanneer een groep herbivoren in het wild in een gebied aankomt, eten ze daar hun favoriete planten. Voordat ze verder trekken, laten de herbivoren uitwerpselen en urine achter. Hun uitwerpselen fungeren als meststof voor de bodem en verrijken deze met voedingsstoffen die de groei van een nieuwe generatie planten ondersteunen. Daarom wordt mest beschouwd als een van de traditionele meststoffen. Hoe meer biomassa er wordt verwijderd, hoe meer voedingsstoffen er uit de bodem uitspoelen, waardoor meer voedingsstoffen moeten worden toegevoegd.
Als je een op paarden afgestemde weide wilt onderhouden, rekening houdend met zowel de behoeften van het paard als de ecologie van de weide, moet je uitgaan van 1-2 hectare per paard.
In de meeste stallen is het gebruikelijk om 2 hectare grond te gebruiken voor 20-40 paarden. Veel weiden hebben te lijden onder overbegrazing, wat leidt tot uitputting van voedingsstoffen in de bodem die moeten worden aangevuld. Een bodemanalyse identificeert nauwkeurig de voedingsbehoeften van de bodem. Deze analyse wordt uitgevoerd door landbouwlaboratoria en zou idealiter elke 5 jaar moeten worden uitgevoerd, meestal aan het einde van het groeiseizoen (d.w.z. in de herfst). Maar beter nu dan nooit. Op basis van het bodemmonster geeft het laboratorium vervolgens aanbevelingen voor bemesting. Deze meststoffen zijn verkrijgbaar bij landbouwwinkels en voor kleine oppervlaktes is een kunstmeststrooier, zoals je die in tuincentra vindt, vaak voldoende. Je kunt ook de hulp van een boer inroepen om de kunstmest over grotere oppervlakken te verspreiden. Als je paardenmest wilt gebruiken als meststof voor paardengebieden, moet het ofwel minstens 2 jaar opgeslagen worden (wat vaak onpraktisch is vanwege ruimtegebrek) of het moet heet gecomposteerd worden om ervoor te zorgen dat de wormlarven vernietigd worden. Als je de mest die je het afgelopen jaar hebt verzameld gewoon over het land verspreidt, had je de mest ook direct kunnen laten liggen zonder hem eerst op te zamelen, omdat hij dan prachtig verrijkt is met wormen voor de komende zomer. Een alternatieve aanpak zou zijn om mest uit te wisselen met een koeien- of schapenboer, omdat wormen strikt gastheerspecifiek zijn. Dit betekent dat paardenwormen doodgaan in koeien en koeienwormen in paarden. De mest kan dan ook worden verspreid na slechts korte of onvolledige rottingsperiode. Het is echter cruciaal om ervoor te zorgen dat de kudde runderen of schapen vrij is van leverwormen, omdat deze parasieten onder bepaalde omstandigheden ook paarden kunnen besmetten.
Giftige en onsmakelijke planten verwijderen
Paarden kunnen veel giftige planten in de wei herkennen en vermijden. Dit is aangeleerd gedrag: Het paard eet van een giftige plant en ervaart vervolgens buikpijn, misselijkheid, problemen met de bloedsomloop of soortgelijke symptomen. In de toekomst zal het planten met deze smaak vermijden (aversieve conditionering, ‘one-trial learning’).
Maar niet alle giftige planten hebben zo’n intense smaak dat paarden ze kunnen selecteren. Bovendien hebben de paarden honger wanneer de weiden al leeg zijn gegeten.
Uiterlijk in de nazomer of herfst is er voor de paarden vaak niet veel meer te eten op de weiden. En dit is meestal het moment waarop ze de esdoorn beginnen te eten of aan de jakobskruiskruid knabbelen. Zodra op de wei geen gras meer voor de paarden staat moet je deze sluiten of de paarden op de wei met hooi bijvoeren. Maar om het zekere voor het onzekere te nemen en vooral om te voorkomen dat de giftige planten zich verder verspreiden, moeten ze regelmatig worden verwijderd. Esdoornbomen moeten omheind worden zodat de paarden niet bij de bladeren of zaden kunnen komen.
Jakobskruiskruid is een pionierplant die zich bijzonder goed kan vestigen op plaatsen waar de graszode is vernield, zoals bij de in- en uitgang en op intensief belopen paden of soms op heuvels. In het eerste jaar vormt de plant een platte rozet, die niet door de paarden geselecteerd kan worden en dus opgegeten wordt. In het tweede jaar groeit uit deze rozet het bekende bloemhoofdje, dat meestal alleen wordt gegeten als het paard echt honger heeft. Het is daarom belangrijk om de rozetten zo vroeg mogelijk aan te pakken en plekken waar kale grond uitsteekt opnieuw in te zaaien. DELETE .
Grijskruid is een giftige plant die zich vanuit Eurazië blijft verspreiden naar West-Europa en Noord-Amerika. Het is ook een pionierplant die zich graag vestigt op plekken waar de graszoden zijn vernietigd. Zoals je kunt zien, mogen weilanden dus ook ten opzichte van giftige planten niet overmatig worden gebruikt. Grijskruid wordt niet actief vermeden door veel paarden in de wei, daarom moet het zonder aarzelen handmatig worden verwijderd. De plant houdt van een droog klimaat en we kunnen verwachten dat grijskruid op grote schaal voorkomt in een jaar na een droge zomer.
Het zijn echter niet alleen de giftige planten die zich over het land verspreiden – omdat ze door paarden niet worden gegeten en daardoor ongestoord kunnen groeien – maar er zijn ook veel planten waar paarden gewoon niet van houden. Dit geldt in het bijzonder voor zuring, die je zeker moet maaien voordat hij bloeit (en hij kan behoorlijk diep wortelen!) om te voorkomen dat hij volgend jaar verder groeit. Met het oog op de gezondheid van de paarden en de biodiversiteit van insecten mogen er geen chemische middelen (herbiciden) worden gebruikt om ongewenste planten in paardenweiden te verwijderen. In plaats daarvan moeten ze handmatig worden verwijderd. Door het van tevoren aan te kondigen als een weekendactiviteit, is het vaak mogelijk om deze klus samen met een groep stalgenoten aan te gaan, en er zijn zelfs de eerste stallen die dergelijke ‘werkopdrachten’ al in het stalcontract opnemen. Als 20 mensen in een weekend de weiden verzorgen, kan er meer bereikt worden dan wanneer de staleigenaar dit dagelijks moet doen, bovenop al zijn andere verantwoordelijkheden. Uiteindelijk gaat het om de gezondheid van onze paarden.
Kale plekken opnieuw inzaaien, rijke weiden uitdunnen, soortenrijkdom bevorderen
Wie een voormalige koeienweide met vet gras van een naburige boer heeft gepacht om paarden te houden, denkt vaak: “Ach, gewoon niet meer bemesten, dan komt het wel goed”. Niets is minder waar. Wanneer de stikstof uit de hoogwaardige grassen, die voornamelijk worden gebruikt op veeweiden, wordt opgebruikt, raken ze gestrest. In dergelijke gevallen daalt het eiwitgehalte terwijl het suikergehalte buitensporig stijgt.
Gestresst Engels raaigras kan tot 36% suiker bevatten.
Ook het endofytengehalte neemt toe onder stress. Deze zijn nu vrij uitgebreid bestudeerd en het is bekend dat endofytentoxines symptomen kan veroorzaken die uiteenlopen van hoefbevangenheid tot abortus. Het is daarom belangrijk om dergelijke gebieden niet aan stress bloot te stellen, maar er verstandig uit te dunnen. De beste manier om dit te bereiken is door het grondoppervlak licht te beluchten, bijvoorbeeld door het los te maken met een weideeg. Daarna kun je het zaadmengsel zaaien en het land vervolgens rollen om de zaden naar beneden te drukken en ze lichtjes te bedekken met aarde. Dit zorgt voor uitstekende kiemresultaten en kan worden gebruikt om jaarlijks meer onderhoudsarme grassen en kruidachtige planten in het gebied te introduceren en de krachtige grassen te verdringen. Natuurlijk moet de bemesting ook worden aangepast. Je kunt verwachten dat je 2 tot 3 keer per jaar opnieuw moet zaaien om een zichtbaar resultaat te bereiken. Een alternatief is zaaien met sleuven, waarbij de grond wordt geopend, de zaden erin worden gestrooid en de grond wordt aangedrukt in één enkele bewerking. Je gebruikt meer zaad per ronde, maar je hoeft minder vaak opnieuw in te zaaien, dus de resultaten zijn uiteindelijk vergelijkbaar. De methode die je gebruikt hangt voornamelijk af van de grootte van het land en natuurlijk van de machines die beschikbaar zijn voor de boer die het land opnieuw inzaait. Bij het kiezen van zaadmengsels is het belangrijk om ervoor te zorgen dat ze weinig tot geen high-performance grassen bevatten en een deel kruidenzaden bevatten samen met de graszaden. Als de algehele voedingswaarde van het land geschikt is voor de paarden en er alleen kale plekken zijn die lijken op een door motten aangevreten deken als gevolg van de vorige zomer, dan moeten de kale plekken gericht worden doorgezaaid. Om zulke plekken op te sporen kun je het beste een standaard duimstok gebruiken en deze vouwen tot een vierkant met een randlengte van 40 cm. Dit vierkant kan nu op de beschadigde plekken worden gelegd om de grootte van de schade te bepalen. Als het gat in de grasmat binnen dit vierkant iets groter is dan de grootte van je eigen platte hand, dan is ongeveer 15% van dit 40x40cm gebied vernietigd. Als je grote, uitgestrekte gaten ontdekt in je grasmat, dan moeten ze zeker opnieuw worden ingezaaid (maak de grond los, verspreid de zaden, druk de grond aan). Als de open plekken vrij klein zijn en onregelmatig verdeeld over het gebied (bijvoorbeeld omdat de paarden de wei eens mochten gebruiken om te rennen en bokken in de winter), dan kun je vaak wachten tot eind april of half mei. Als er dan nog gaten zijn, moeten deze opnieuw worden ingezaaid. Maar veel gaten zullen tegen die tijd vanzelf dichtgroeien. Voordat je begint met zaaien, is het essentieel om de weersvoorspelling in de gaten te houden. Het helpt niet als de zaden maar één keer regen krijgen. Dan beginnen ze te groeien, maar als het daarna meteen droog blijft, zullen de zaailingen weer verdorren. Daarom moet je ervoor zorgen dat je zaait wanneer er regenachtig weer wordt voorspeld voor de komende 2-3 weken. Na het opnieuw inzaaien van een geheel omgeploegd perceel duurt het ongeveer 5 jaar voordat je weer een stabiele zode hebt. Daarom is doorzaaien over het algemeen beter dan omploegen en opnieuw zaaien. Omdat kruidenplanten altijd als eerste worden opgegeten door de paarden, is het ook nuttig gebleken om ‘kruidenpatches’ aan te leggen. Dit zijn omheinde stukken grond waar je specifieke kruidenmengsels kunt zaaien. Je kunt ze inrichten als gebieden van 3 x 3 meter verspreid over de wei of langs de omheining, maar bescherm ze wel tegen vraat door paarden met een extra afrastering. Kruidenmengsels voor paardenweiden zijn tegenwoordig verkrijgbaar bij elke gerenommeerde zaadhandelaar. De omheining voorkomt dat de stamplantjes in deze kruidenweide worden weggevreten. Het kan van jaar tot jaar bloeien en de zaden verspreiden zich vaak naar de andere kant van de omheining, waar ze zich verspreiden en dan door de paarden gegeten kunnen worden.
Weideomheiningen repareren
Ja, het is een vervelend onderwerp in elke stal: de korte levensduur van omheiningen. Of er nu een boom op gevallen is tijdens een storm, de draden gescheurd zijn, de palen verrot zijn in de grond, of een slim paard bedacht dat het met genoeg vaart door de omheining heen kon rennen om zich vol te vreten op de groene weide van de buurman – er is altijd wel iets dat gerepareerd moet worden. Zelfs als de omheining vorig seizoen perfect leek of net vorig jaar is gebouwd:
Voordat een paard de wei in mag, moet de hele lengte van de omheining worden gecontroleerd.
Dus, wiebel elke paal, controleer elke bevestiging en vervang deze indien nodig, of maak draden die zijn losgeraakt opnieuw vast. Het gras van vorig jaar, dat vaak nog onder de afrastering en rond de palen groeit, moet worden weggemaaid. Knoop defecte draden niet gewoon vast, maar repareer ze met een verbindingsstuk zodat de afrastering weer goed onder stroom staat. Als alles in orde is, breng dan de stroom aan en gebruik een tester om te controleren of de afrastering overal goed is aangesloten. Als je de weiden van tevoren controleert, scheelt dat weer gedoe met paarden vangen als ze eindelijk mogen grazen. En het kan geen kwaad om het scheve hek goed af te stellen of kapotte hendels van het schrikdraadhek te vervangen.
Voor water zorgen
Het is altijd een belangrijk discussiepunt tussen stalhouders en paardeneigenaren of de paarden in de wei van water moeten worden voorzien. Het antwoord is duidelijk: ja en nee. Het hangt altijd af van hoe lang de paarden in de wei staan en de conditie van de vegetatie.
In het wild hebben paarden ook geen waterfles aan hun riem waaruit ze de hele dag nippen. Ze gaan één of twee keer per dag naar de waterpoelen, afhankelijk van de watervoorraad, en drinken zich vol.
Onze paarden raken er ook snel aan gewend om ’s ochtends en ’s avonds voordat ze de wei in gaan voldoende te drinken bij de drinkbak of een grote kuip, of wanneer ze binnenkomen van de wei als er overdag niets beschikbaar is. Het is echter belangrijk dat de paarden grote emmers of bakken hebben met een gesloten wateroppervlak en voldoende water beschikbaar hebben waaruit ze met grote teugen en zonder haast kunnen drinken. Een matig stromende drinkbak in de stal is hier geen vervanging voor, aangezien de paarden niet meer drinken dan absoluut noodzakelijk is. Als de paarden maar 1-2 uur per dag in de wei staan, hoef je je geen zorgen te maken dat ze meteen uitgedroogd raken. Dan is er nog de conditie van de weide: als het gras groen en fris is, nemen de paarden enorme hoeveelheden water op door te grazen. Als de weide in augustus echter meer lijkt op “hooi op een stokje” na een droge zomer, bevat dit voer van nature niet veel water, dus moet je meer aandacht besteden aan de watervoorziening. Bovendien hebben drachtige en melkgevende merries, veulens en oudere paarden een hogere waterbehoefte en moeten ze regelmatiger drinken dan paarden van middelbare leeftijd. Je kunt dus zien dat het altijd een beslissing per geval is. Als de paarden bijvoorbeeld het grootste deel van hun tijd in de wei doorbrengen en alleen in de stal komen tijdens de middaghitte, dan is het de moeite waard om een waterton in de wei te zetten. Hetzelfde geldt voor een fokkerij of rusthuis. Maar als je pony’s met overgewicht hebt die maar een uur per dag in de wei staan voor hun mentale gezondheid, dan kun je zonder watervoorziening. Watervaten zijn in de zomer de perfecte plek voor micro-organismen. Alles, van algen tot gekke bacteriën, groeit hier. Daarom moeten ze ook regelmatig grondig gereinigd worden aan de binnenkant, idealiter met een stoomreiniger. Er zijn ook reinigingsmiddelen voor watertanks op basis van zuurstof die kunnen worden gebruikt na een mechanische reiniging met een stoomreiniger. Je vindt die bijvoorbeeld vaak bij camperleveranciers, waar ze ook worden gebruikt voor het reinigen van drinkwatertanks. Na de laatste spoelcyclus heeft de volgende watervulling weer een fatsoenlijke kwaliteit. In de weilanden zie je steeds meer IBC-tanks (dit zijn de gigantische bussen in rasterboxen, meestal op pallets). Algen groeien er graag in omdat ze doorzichtig zijn. Het helpt om de tank een donkere kleur te geven of af te dekken met een eenvoudige UV-bestendige hoes, die verkrijgbaar is vanaf ongeveer 20 euro. Als je iets meer investeert, kun je zelfs (verwarmbare) geïsoleerde hoezen krijgen, wat je waarschijnlijk een hoop vervelend watertransport in de komende winter zal besparen. Drinkbakken en kuipen in de wei moeten regelmatig worden schoongemaakt voor het eerste gebruik (en natuurlijk ook tijdens de zomer). Vooral na de vorst moeten ze worden gecontroleerd op schade en indien nodig worden vervangen om waterverlies in de zomer te voorkomen.
En dan kan het weideseizoen echt beginnen.
