Menig paardeneigenaar kent het probleem als zijn paard door ziekte een paar dagen op stal moet staan: dikke benen.
Dit fenomeen, dat ook wel “stalbenen” of “rustdagflegmone” wordt genoemd, is niet nieuw.
Dikke benen en phlegmonen zijn twee verschillende aandoeningen
Dikke benen zijn niet te vergelijken met een echte flegmone (Einschuss, erysipelas). Dit laatste is een bacteriële ontsteking in het onderhuidse bindweefsel die dringend behandeld moet worden door een deskundige dierenarts om sepsis te voorkomen, d.w.z. de “verspreiding” van de infectie naar de rest van het lichaam.
Terwijl flegmonen alleen aan één been voorkomen, spreken we van dikke benen als meerdere benen aangetast zijn en de zwelling na ongeveer 10-15 minuten rustige beweging verdwijnt.
Bij de meeste paarden zijn het eerst de achterbenen die aangetast worden, maar bij sommige paarden kunnen ook de voorbenen opzwellen naarmate de ziekte zich verder ontwikkelt. Het begint meestal in het distale gebied, d.w.z. boven de hoef. Het is vaak pas echt merkbaar als het kogelgewricht niet meer duidelijk te zien is of, in sommige gevallen, als de zwelling zo ver het pijpbeen naar boven loopt dat de pezen niet meer duidelijk te zien zijn.
Veel paarden reageren op langdurig staan met zogenoemde stalbenen, maar er zijn ook een of twee kandidaten die de neiging tot dikke benen hebben ondanks dat ze in loopstallen of paddock trails worden gehouden en de juiste beweging krijgen.
Maar hoe komt het dat het ene paard reageert met dikke benen, terwijl de buurman op stal altijd kristalheldere benen heeft, zelfs als hij veel minder beweging krijgt?
Wetenschappelijk gezien is hier verrassend weinig over te vinden, hoewel het fenomeen zo wijdverspreid is en bekend is bij bijna elke paardeneigenaar (zelfs als het eigen paard er hopelijk geen last van heeft). Wat wij tot nu toe weten:
- Beweging speelt een cruciale rol – lang stilstaan bevordert dikke benen
- Stalpaarden zijn vaker getroffen dan paarden in (open) loopstallen
- Het soort hoefbeslag lijkt hierbij een rol te spelen
- Betroffen paarden hebben vaak vroege markers voor nierproblemen
Stilstaan is vergif voor paardenbenen
Bijna iedereen weet dat beweging een beslissende rol speelt. Je kunt dit herkennen aan het feit dat de zwellingen snel afnemen als het paard een tijdje loopt. Dit heeft te maken met de vasculaire structuur van het paard. Het hart is een pomp die bloed naar de ledematen pompt om het weefsel van zuurstof en voedingsstoffen te voorzien. Maar het hart heeft geen zuigkracht, dus het kan het veneuze bloed niet terug het lichaam in trekken.
De hoefpomp is de tegenhanger van het hart
Dit is het werk van de hoefpomp: bij elke stap zet de hoef uit en krimpt hij in. Hierdoor wordt het bloed via het veneuze deel van het vaatstelsel terug naar het hart gepompt.
Een paard dat veel loopt kan hiermee heel effectief het bloed uit de hoef terug naar het lichaam pompen, zodat er vers bloed naar binnen kan stromen om de weefsels van bloed te voorzien. Als het paard daarentegen langere tijd stilstaat, is het mogelijk dat de druk die van boven komt (door het pompende hart), en het gelijktijdige gebrek aan afvoer (omdat de hoefpomp niet werkt), een verhoogde druk in de haarvaten veroorzaakt, waardoor vocht uit de bloedvaten wordt geperst en in het bindweefsel terechtkomt. Dit wordt dan zichtbaar als zwelling.
Als het paard weer beweegt, verwijdert de hoefpomp niet alleen het veneuze bloed uit het been – en neemt de druk in de haarvaten af – maar activeert ook het lymfestelsel en pompt eventuele stilstaande lymfe naar het lichaam.
Elke storing in de hoefpomp – of dit nu komt door langdurig staan of door een verkeerd beslag – kan dus bijdragen aan de ontwikkeling van dikke benen.
Daarom krijgen paarden die veel op stal staan er vaker last van, omdat ze overdag minder bewegen en meer staan dan paarden in open loopstallen of paddock trails. Maar niet elk beslagen paard dat ’s nachts op stal staat, reageert met stalbenen. Er moeten dus andere factoren zijn die hieraan bijdragen.
Volgens de Chinese geneeskunde is de milt verantwoordelijk voor het op zijn plaats houden van dingen.
Volgens dit idee heeft de milt de taak om ervoor te zorgen dat de lichaamsvloeistoffen op de juiste plaats blijven, namelijk in de bloed- of lymfevaten. Het doorlekken van lymfe in het bindweefsel wordt in verband gebracht met een zwakte in de miltenergie.
De milt als orgaan is bij de meesten grotendeels onbekend, maar toch speelt het een essentiële rol in een goed functionerend immuunsysteem en de zuivering van het bloed. Uit recente onderzoeken weten we dat de milt ook een rol speelt als “secundaire alvleesklier” bij verhoogde bloedglucosespiegels. Het feit dat de milt verzwakt door een hoog suikergehalte in het dieet is alweer een oud gegeven in de Chinese geneeskunde.
Suiker bevordert het ontstaan van stalbenen
Daarom leiden hoge suikergehaltes in het voer zo vaak tot lymfekussens: op de flanken, in de nekkam, in de koker of voor de uier, of dus als dikke benen.
Een hoog suikergehalte belast ook de nierfunctie, zoals we weten uit tientallen jaren diabetesonderzoek. De nieren zijn op hun beurt verantwoordelijk voor het reguleren van de waterbalans in het lichaam. Als ze hun werk niet voldoende kunnen doen, wordt er te veel water vastgehouden. Om te voorkomen dat de bloeddruk in de vaten gevaarlijk stijgt, wordt dit teveel aan vocht “tijdelijk opgeslagen” in het bindweefsel.
Stalbenen zijn dus altijd een combinatie van een onvoldoende werkende hoefpomp (gebrek aan beweging, verkeerd beslag) en een stofwisselingsprobleem.
Vaak zijn verborgen suikers en zetmeel in het voer hierbij betrokken.
Van hooi met een hoog suikergehalte tot verborgen suikers in appeldroesem of wortels tot verborgen zetmeel in slobber of snoepjes. Het is de moeite waard om goed te kijken en het suiker-/zetmeelgehalte in het voer aanzienlijk te verlagen.
Als je vervolgens ook nog de nierfunctie ondersteunt, bijvoorbeeld met geschikte kruiden, en ervoor zorgt dat de hoefpomp goed kan werken, dan blijven de benen van de meeste paarden slank en rank, zelfs na een dag stilstaan.
