Het immuunsysteem van paarden begrijpen

Leestijd 6 minuten

Introductie tot het immuunsysteem van paarden

Het immuunsysteem speelt een cruciale rol bij de bescherming van het lichaam tegen binnendringende ziekteverwekkers, zoals virussen, bacteriën en vreemde eiwitten. Het is geen enkel orgaan, maar eerder een complexe interactie van verschillende componenten, waaronder organen, cellen en biochemische stoffen.

De belangrijkste elementen van het immuunsysteem

• Leukocyten: Witte bloedcellen, waaronder lymfocyten, monocyten en granulocyten.
• Lymfocyten: T-cellen en B-cellen.
• Monocyten: Hieruit ontstaan macrofagen, ook wel aasetende cellen genoemd, die in weefsels functioneren.
• Granulocyten: Onderverdeeld in basofielen, eosinofielen en neutrofielen, die bijdragen aan de cellulaire immuunafweer.
• NK-cellen: Bestrijden tumorcellen of door virussen geïnfecteerde cellen.
• Antimicrobiële peptiden: kleine eiwitsequenties die ziekteverwekkers snel elimineren.
• Plasma-eiwitten: Diverse eiwitten die betrokken zijn bij de immuunafweer.
• Complementair systeem: Combinatie van antilichamen en diverse plasma-eiwitten die binnendringende ziekteverwekkers elimineren.
• B-cellen: Verantwoordelijk voor de productie van antilichamen.
• Gamma/delta T-cellen: Identificeren stressproteïnen (bijv. van UV-straling) en elimineren aangetaste cellen.
• Alfa/beta T-cellen: Ingedeeld in T helper cellen en cytotoxische T cellen.
• T-helpercellen (CD4-cellen): Starten de immuunrespons.
• Cytotoxische T-cellen (CD8-cellen): Vernietigen geïnfecteerde cellen.

Humoraal en cellulair immuunsysteem

Binnen de immuunrespons wordt, naast verschillende deelnemers zoals verschillende celtypen, onderscheid gemaakt tussen het aangeboren en het adaptieve immuunsysteem, en tussen het humorale en het cellulaire immuunsysteem. Het humorale immuunsysteem omvat immuun-actieve plasma-eiwitten die vrij in het lichaam circuleren, vaak via de bloedbaan, zonder actieve mobiliteit. Omgekeerd omvat het cellulaire immuunsysteem alle cellen die betrokken zijn bij immuunprocessen. Deze cellen kunnen bloedvaten verlaten en migreren naar doelgebieden.

Het aangeboren en het adaptieve immuunsysteem

Het aangeboren immuunsysteem werkt niet-specifiek tegen ziekteverwekkers of schadelijke eiwitten. Het kan zich niet aanpassen of veranderen. Zo voorkomen antimicrobiële peptiden in het zweet van de huid dat ziekteverwekkers door de huid of slijmvliezen dringen. Deze mechanismen zijn “aangeboren”, aanwezig vanaf de geboorte, en hoeven niet te leren van eerdere infecties.

Het aangeboren immuunsysteem reageert binnen enkele minuten op het herkennen van ziekteverwekkers.

Naast het aangeboren immuunsysteem bestaat er een verworven immuunsysteem, dat actief reageert op binnendringende ziekteverwekkers. In tegenstelling tot het aangeboren immuunsysteem is dit onderdeel niet volledig ontwikkeld bij de geboorte en krijgt het zijn “training” door ontmoetingen met ziekten. Dit systeem beschikt met name over “antilichamen” die selectief specifieke ziekteverwekkende eiwitten identificeren. Bij de productie ervan komen uitgebreide immuunreacties kijken. Het proces begint met macrofagen, ook wel “aasetende cellen” genoemd, die vreemde ziektekiemen opslokken en hun eiwitten op hun oppervlak aan het immuunsysteem aanbieden. Hoewel macrofagen behoren tot het niet-specifieke, aangeboren immuunsysteem, zetten ze aan tot activatie in het specifieke, verworven deel van het immuunsysteem.

T-helpercellen onderzoeken de gepresenteerde eiwitfragmenten en starten een cascade van reacties. Hiervan worden B-plasmacellen geactiveerd, wat leidt tot de aanmaak van antilichamen gericht tegen het vreemde eiwit. Dit proces duurt meestal enkele dagen, met als hoogtepunt de beschikbaarheid van antilichamen na ongeveer één tot twee weken. Zodra er antilichamen aanwezig zijn, kan het lichaam zich snel en efficiënt verdedigen tegen de ziekteverwekker. Tegelijkertijd worden B-geheugencellen geproduceerd naast de antilichamen. Deze cellen worden opgeslagen in de milt, klaar voor onmiddellijke reactivering als het lichaam dezelfde ziekteverwekker opnieuw tegenkomt. Dit mechanisme stelt het lichaam in staat om snel te reageren op volgende infecties, waarbij vaak mildere of geen ziektesymptomen optreden.

Naast het produceren van antilichamen produceren B-cellen ook toxinen tegen ziekteverwekkers en activeren ze het complementsysteem, macrofagen of NK-cellen, wat allemaal bijdraagt aan verdedigingsfuncties. Deze cellen sensibiliseren ook mestcellen en granulocyten. T-cellen kunnen worden onderverdeeld in twee subtypes: alfa/bèta T-cellen, waaronder T-helpercellen (CD4-cellen) en cytotoxische T-cellen (CD8-cellen). T-helpercellen activeren de antilichaamcascade, terwijl cytotoxische T-cellen zich rechtstreeks richten op virusgeïnfecteerde of gedegenereerde (tumor)cellen en deze cellen elimineren. Een kleinere subset bestaat uit gamma/delta T-cellen, die reageren op stress- of hitteschokproteïnen die door cellen worden geproduceerd (bijvoorbeeld als gevolg van door UV-licht veroorzaakte schade), met de capaciteit om deze te neutraliseren.

Het verworven immuunsysteem werkt buitengewoon specifiek, maar in een relatief trager tempo dan de snelle reactie van het aangeboren immuunsysteem. De vorming van antilichamen kan enkele dagen duren, terwijl een volledige oplossing van de infectie twee tot drie weken kan vergen.

In de praktijk werken alle onderdelen van het immuunsysteem naadloos samen

De eerste reactie tegen een infectie wordt aangevoerd door de aangeboren, niet-specifieke afweer. Deze activeert op zijn beurt de specifieke afweer voor een gerichte eliminatie van ziekteverwekkers in een volgende golf. Na een infectie behoudt het lichaam een “geheugen” door middel van B-cellen. In het geval van een nieuwe infectie produceren deze cellen onmiddellijk antilichamen en roepen zo de specifieke afweer op. De duur van het behoud van de geheugencellen hangt af van het type ziekteverwekker. Snel muterende virussen zoals influenza hebben een kortere geheugentermijn, waardoor ze bij elke infectie opnieuw moeten worden aangeleerd omdat ze zo snel veranderen. Langzaam muterende bacteriën zoals Clostridium tetani cultiveren daarentegen een duurzamer geheugen, omdat ze in de loop van de tijd consistent voorkomen, wat het lichaam stimuleert om geheugencellen op te bouwen.

Verder orkestreert het immuunsysteem herstelprocessen na een verwonding, waaronder het verwijderen van cellulair afval. Het zorgt voor de eliminatie van slecht functionerende endogene cellen, zoals cellen die door tumoren of virussen zijn geïnfecteerd en cellen die zijn aangetast door warmteschade (bijv. zonnebrand). Het markeert ook toxines voor verwijdering. Het immuunsysteem fungeert dus zowel als beschermer van de gezondheid en, in meerdere hoedanigheden, als afvalverwerkingssysteem van het lichaam. Het bestrijdt niet alleen infecties, maar reguleert ook interne processen, voorkomt schade en voert reparaties uit.

Meer over dit onderwerp: 5 Tips voor een gezond immuunsysteem of Hoe de spijsvertering het immuunsysteem beïnvloedt