Terwijl de meeste eigenaren van volbloed- en warmbloedpaarden in de zomer achterover kunnen leunen en hun paarden tot wel 24 uur per dag in de wei kunnen laten staan, wordt deze tijd gekenmerkt door veel stress voor veel eigenaren van vrijwel alle andere paardenrassen. Hoeveel weidegang is nog oké? Hopelijk wordt het paard niet te dik. En hopelijk wordt het niet hoefbevangen! Een zomer met regelmatige regenbuien, afgewisseld met periodes van warm weer, zorgt er ook voor dat de weiden bijzonder goed kunnen groeien. Wat te doen met de latent te zware pony of Spanjaard? De weide helemaal schrappen? Of alleen een paar uurtjes?
Ten eerste is het heel normaal dat paarden in de zomer aankomen tijdens het weideseizoen. Een gezond paard dat wordt gehouden op een manier die bij zijn soort past, verbruikt deze reserves in de winter, omdat het dieet normaal gesproken niet zo rijk is in de winter en er veel extra energie nodig is voor warmteproductie. Het is daarom normaal dat een paard het weideseizoen voor de winter iets voller verlaat, zolang het van de winter naar de zomer iets dunner terugkeert. Veel paarden krijgen echter goed te eten in de winter en de kou wordt op afstand gehouden met een dikke winterdeken, zodat de lieveling het niet koud hoeft te hebben. Zulke paarden komen vaak al heel goed gevoerd uit de winter. Van jaar tot jaar komt er iets meer op de ribben, totdat op een gegeven moment de vetstofwisseling uit de hand loopt en het paard een voelbaar Equine Metabolic Syndrome (EMS) ontwikkelt. Net als bij mensen is aanzienlijk overgewicht (obesitas) geen onbeduidend delict, maar een tastbaar gezondheidsrisico. Van insulineresistentie en hoefbevangenheid tot hart- en vaatziekten en vroegtijdige gewrichtsslijtage (artrose), er is van alles wat paardeneigenaren liever niet zien bij hun paarden.
Voedingsrijke weiden – een probleem
Bovendien zijn onze weilanden tegenwoordig over het algemeen veel rijker aan voedingsstoffen dan 100 jaar geleden – dankzij kunstmest. Zelfs als je je weide al jaren niet meer bemest hebt: oude vervuiling van vroeger gebruik als een high-performance weide of akker blijft lang in de bodem zitten en natuurlijk verspreiden de voedingsrijke grassen die geteeld worden voor veeteelt op de naburige akker zich ook naar onze weide. Over het algemeen zijn onze weilanden rijker aan voedingsstoffen en armer aan soorten dan wat wilde paarden in beschermde landschapsgebieden aantreffen. De kwaliteit van het hooi is meestal hetzelfde: hoge suiker- en eiwitgehaltes zijn geweldig voor een melkkoe, maar helaas volledig ongeschikt voor paarden. Dit betekent dat ze in de winter hoogwaardig hooi krijgen en in de zomer hoogwaardig gras – een fataal dieet voor het steppedier paard. En terwijl paarden 100 jaar geleden nog werkpaarden waren en ploegen of karren trokken, zijn ze tegenwoordig vooral vrijetijdspartners – wat goed is voor de ziel van mens en paard, maar helaas niet gepaard gaat met het energieverbruik dat nodig is om dit moderne, voedselrijke voer goed te benutten. Een te rijk dieet en tegelijkertijd te weinig beweging is niet alleen verantwoordelijk voor obesitas en “welvaartsziekten” bij mensen.
Desalniettemin is het laten grazen van paarden onontbeerlijk voor een op de soort afgestemde paardenhouderij. Het komt het meest overeen met het natuurlijke gedrag van een paard: Het paard zoekt urenlang naar zijn voedsel op de grond, selecteert de planten die het wil eten en beweegt voortdurend vooruit – in plaats van urenlang monotoon hooi uit het net te plukken terwijl het op dezelfde plek bij de ruif staat. Maar hoe belangrijk weidegang ook is, er zijn een paar punten die je ter harte moet nemen voor paarden die een gevoelige stofwisseling hebben, vooral paarden die risico lopen op hoefbevangenheid en paarden met een neiging tot overgewicht.
1) Er is praktisch geen perfecte weidegang in onze regionen.
Helaas, helaas. Want dan zou je per paard 1-2 hectare ruig grasland met struiken en bomen moeten kunnen aanbieden. De realiteit lijkt meestal meer op 20 paarden die 2 hectare delen. Om te voorkomen dat een dergelijk stuk grond binnen zeer korte tijd wordt platgetrapt, worden over het algemeen zaadmengsels gebruikt die de weerstand van de graszode verbeteren. Helaas zijn dit precies de grassen die een hoge voedingswaarde hebben en daarom eigenlijk ongewenst zijn in een weiland voor paarden. Bovendien wordt er meestal goed bemest, zodat er ondanks het grote aantal paarden toch voldoende groen groeit en er geen extra hooi hoeft te worden gevoerd – want hooi kost geld, maar de weide groeit vanzelf. Ook dit werkt averechts. Matige bemesting is goed en verstandig, omdat anders de suiker-, fructaan- en endofytgehaltes overmatig stijgen door overbegrazing. De dosis maakt het gif, ook bij het bemesten. Daarom is het beter om magere grassen in te zaaien op paardenweiden, ze met mate te bemesten en de paarden niet de hele zomer op het land te laten staan. Het gras moet namelijk altijd de kans krijgen om te herstellen van begrazing. Maar niet elke stal heeft genoeg weiland om elke weidegrond driekwart jaar te laten rusten.
Tijdens de herstelperiode van het weiland kun je echter vers gemaaid gras in de paddock voeren als alternatief voor weidegras. Helaas is deze praktijk volledig uit de mode geraakt, maar het biedt een uitstekende mogelijkheid om paarden de waardevolle plantaardige stoffen van verse weideplanten aan te bieden zonder de weidegrond te beschadigen. De reden hiervoor is dat een weide die de hele zomer in stroken wordt gemaaid zijn biodiversiteit door de jaren heen behoudt, geen last heeft van bodemverdichting en parasietenverspreiding en daarom een geschikt en gezond alternatief is voor weidegras van te kleine stukjes grond. Zorg ervoor dat er niet meer gemaaid wordt dan er in 12 uur gegeten kan worden – bied één portie ’s ochtends en één portie ’s avonds aan naast het onbeperkte hooi. Wat overblijft zijn meestal alleen planten die giftig of onsmakelijk zijn – en die ook in de wei zouden blijven staan. Die kun je dan gewoon op de mesthoop gooien voordat je de volgende portie gemaaid gras geeft. Ook al is vers groenvoer natuurlijk niet hetzelfde als grazen in de wei, paarden accepteren het graag als alternatief.
2) Kortere graastijd = minder voer?
Lange tijd werd er gezegd dat risico paarden maar een half uur of hooguit een uur de wei in mochten, terwijl alle anderen langer buiten mochten blijven. Dit brengt twee grote problemen met zich mee: Ten eerste wordt in dit geval een paard gescheiden van zijn groep en in de paddock geplaatst. Dit is extreem stressvol voor paarden in een goed functionerende kudde – zowel voor de groep als voor het paard dat wordt afgezonderd. Het gaat er niet zozeer om dat een paard dit als “oneerlijk” ervaart, maar meer dat een kudde een gesloten gemeenschap is. Als één lid van de kudde wordt weggenomen, valt de hele structuur uit elkaar. Vaak wordt er dan een maatje toegevoegd zodat het paard niet zo alleen is in de paddock. Dit is de juiste zet, maar het verstoort nog steeds de kudde en veroorzaakt stress, omdat er nu twee leden ontbreken.
Bovendien hebben onderzoeken aangetoond dat paarden hun eetgedrag veranderen wanneer de toegang tot de weide wordt beperkt. Als de paarden eerst vier uur in de wei stonden en nu nog maar één uur, lukt het ze al snel om in één uur evenveel gras te eten als in vier uur. Dit betekent dat een kortere graasperiode het tegenovergestelde bereikt van wat je wilde: De paarden eten evenveel, maar ze kauwen niet grondig, wat extra spijsverteringsproblemen kan veroorzaken. Hetzelfde gedrag dat in de meeste stallen met automatische hooivoeders kan worden waargenomen: De kortere toegangstijd tot ruwvoer veroorzaakt simpelweg stress en resulteert in gulzig eten, in plaats van rustig, grondig kauwen zoals natuurlijk zou zijn. Dus simpelweg de weidetijd verminderen is geen garantie dat het paard niet dik wordt en bevordert stressgedrag.
3) Strookbegrazing of wisselbegrazing?
Veel stallen lossen het probleem van een gebrek aan weidegrond op door de weilanden zelf nog eens met prikpaaltjes af te zetten en de draad dan elke dag of om de paar dagen een stukje verder te verplaatsen – de zogenoemde strookbegrazing. Dit heeft het voordeel dat de paarden niet ongehinderd alles vette gras meteen kunnen eten maar met elke verplaatsing van de draad een strook nieuw gras erbij krijgen. Je kunt dus de hoeveelheid die per tijdseenheid wordt geconsumeerd goed reguleren. Het grootste nadeel is echter het gedeelte van de weide dat al is leeggevreten: de paarden blijven wekenlang knabbelen aan elk grassprietje dat weer aangroeit. Dit gras is gestresst, waardoor het gehalte aan fructanen en endofyten toeneemt – de factoren die bijdragen tot hoefbevangenheid. Hetzelfde geldt trouwens ook als de weilanden al helemaal leeggevreten zijn. Juist deze leeggegeten weiden worden vaak gebruikt voor paarden die stofwisselingsproblemen hebben “omdat er niets meer op zit”. Maar wat er wel op staat, is meestal schadelijker voor de stofwisseling dan volgroeid, of beter nog, overgroeid gras.
Het alternatief voor strookbegrazing is het roteren van weilanden: Met andere woorden, het gebruik van verschillende weilanden die slechts kort begraasd worden voordat de paarden naar een nieuw stuk verplaatst worden. Dit is veel vriendelijker voor de weiden dan strookbegrazing, omdat de weiden echt de tijd krijgen om zich te herstellen zonder dat ze worden begraasd en vertrapt. Vooral in regenachtige zomers groeit het gras dan heel snel en rijk terug. En dit is precies waar het gevaar schuilt: dit gras lijkt qua samenstelling op voorjaarsgras. Het is zeer rijk aan voedingsstoffen en arm aan vezels, waardoor het zeer voedzaam is. Het is daarom niet zo geschikt voor paarden met neiging tot overgewicht.
Vroeger hadden boerderijen meestal twee weiden: Een vroege zomerweide en een late zomerweide. Dit betekende dat elk gedeelte negen maanden de tijd had om te herstellen van begrazing. Een eerste hooisnede werd vaak gemaakt van de late zomerweide, als de vegetatie het toeliet, zodat in de late zomer niet alles al uitgedroogd onderhout was. Als je genoeg land hebt om dergelijke begrazing toe te staan, dan is deze “wisselbegrazing” een goed alternatief dat ook relatief landvriendelijk is. De weilanden zijn dan echter meestal groot genoeg voor de paarden om voldoende voer te vinden. Als ze al last hebben van een onderliggend stofwisselingsprobleem, zoals een niet herkende insulineresistentie, kan hun stofwisseling tijdens zo’n zomer “op hol slaan”.
4) Extra hooi op de weide? Ze zijn sowieso al te dik!
Helaas heb je deze discussie keer op keer op stal. Het feit dat paarden overgewicht krijgen door weidegang wordt als reden aangevoerd om geen alternatief voor weidegang aan te bieden. Als je paarden vrije toegang geeft van de wei naar het hooi en vice versa, kun je zien dat ze niet de hele tijd in de wei staan, ook al is het voer daar veel sappiger en lekkerder. Af en toe gaan ze ook hooi eten. En dat is wat de darmen nodig hebben! Dit komt omdat weidegras veel te weinig vezels bevat, vooral te weinig cellulose, in verhouding tot de voedingswaarde. Hooi bevat daarentegen veel cellulose, maar minder voedingsstoffen dan gras. En de darmen van een gezond paard zijn afhankelijk van een evenwichtige verhouding tussen vezels en voedingsstoffen.
Daarom eten paarden tijdens het weideseizoen ook graag vezelrijk voer: hooi, twijgen, takken, stro en bladeren worden vaak gebruikt om de darmflora te stabiliseren en de maag te vullen zonder al te veel “calorieën” binnen te krijgen. Daarom is juist tijdens het weideseizoen het aanbod van hooi erg belangrijk. Het kan zelfs wat stengelig zijn met een hout- en rietaandeel. Maar een goede haverstro is ook populair voor tussendoor. En als er bij de volgende storm weer een tak van de appelboom afbreekt, kun je die gewoon in de paddock gooien – binnen een paar dagen is hij bijna helemaal weggeknabbeld. Naast weidegras is het aanbieden van hooi daarom een essentieel onderdeel van het beheren van het gewicht en de darm- en stofwisselingsgezondheid tijdens het weideseizoen, vooral wanneer de weilanden zijn leeggegeten of juist vris en groen.
5) Grasmasker: ja of nee?
Het komt steeds vaker voor dat paarden in de wei staan met een “muilkorf”. Wat op het eerste gezicht lijkt op dierenmishandeling, is eigenlijk de enige manier voor sommige paarden om überhaupt de wei in te gaan. Vooral als de stofwisseling al sterk ontspoord is, kunnen zowel de stress van het “binnen” moeten blijven als de toegang tot rijk weidegras ernstige ziekten veroorzaken, variërend van koliek tot hoefbevangenheid. Het is dan beter om paarden wel mee op de wei te laten en de voeropname per tijdseenheid te verminderen. Je moet nooit vergeten dat het essentieel is voor de psyche van het paard om minstens een paar weken per jaar in de wei naar voedsel te zoeken, zich langzaam voort te bewegen en secundaire plantaardige stoffen op te nemen die tijdens het droogproces in het hooi verloren gaan. Een grasmasker kan een alternatief zijn om het paard te laten grazen en tegelijkertijd te werken aan het herstel van de stofwisseling, zodat “normaal” grazen in de toekomst mogelijk moet zijn. Tegenwoordig zijn er verschillende modellen verkrijgbaar, dus je moet uitproberen welke het beste is voor jouw paard.
Ideaal zijn modellen waarbij je de grootte van de gaten kunt aanpassen aan de toestand van de weide. Vooral als het gras erg lang is, maken veel modellen het gras gewoon plat en kan het paard er nauwelijks een sprietje doorheen krijgen. De daaruit voortkomende frustratie tijdens het grazen zorgt er vaak niet alleen voor dat de grasmasker kapot gaat, maar ook dat het paard in een heel slecht humeur komt. Probeer het dus uit tot je het perfecte model vindt dat bij jouw paard en de staat van de wei past. Het is niet de bedoeling dat zo’n grasmasker 24 uur op het paard blijft zitten! Als het mogelijk is, moeten de paarden ze maar een paar uur dragen en moet je ze dan afdoen als ze bijvoorbeeld terug zijn in de paddock met hooi. Alleen dan kunnen ze hun behoefte aan sociale verzorging vervullen en drinken gaat ook veel beter zonder “muilkorf”. Het is dus zeker aan te raden om jouw paard liever een paar uur met grasmasker op de wei te laten dan een gestrest paard op stal te hebben staan dat zijn groepsgenoten mist en helemaal niet naar buiten op de wei mag. Het uiteindelijke doel moet echter altijd zijn om de stofwisseling weer normaal te krijgen, zodat het paard uiteindelijk zonder dergelijke hulpmiddelen de wei in kan.
Met dit in gedachten, wensen wij ook alle “dikkertjes” een fijn weideseizoen!
🇬🇧 We are an experienced team of therapists specializing in feed consultation and integrated therapies for horses. With extensive experience in treating metabolic issues, we focus on natural, species-appropriate feeding and proven naturopathic remedies to enhance your horse's health. Benefit from our expertise to ensure the well-being of your horse.
- West-Nijlvirus bij paarden - 10. september 2024
- Helpt knoflook tegen insecten bij paarden? - 29. juni 2024
- Te veel ijzer in het voer – de reden voor slecht hoefhoorn? - 25. mei 2024
