Leestijd 10 minuten  

Zomerhitte: Temperaturen van meer dan 30°C zijn niet alleen een probleem voor de mensen, maar ook voor de paarden. Waar moet je op letten zodat iedereen deze dagen goed doorkomt?

Ten eerste zijn paarden van oorsprong steppendieren en daarom hebben ze een relatief hoge tolerantie voor zowel lage als hoge temperaturen. Maar zelfs een steppendier zoekt schaduw tijdens de hitte als dat mogelijk is. Vooral hele jonge en hele oude paarden krijgen snel problemen met hun thermoregulatie als het te warm wordt. Terwijl veulens dan vaak in de schaduw van hun moeder slapen, bezorgt de hitte oude paarden meer problemen. Ze lijden dan (maar ook met benauwd weer en weersschommelingen) vooral aan leeftijdsgebonden hartfalen. Maar zelfs paarden “in de bloei van hun leven” hebben soms net zo veel last van de hitte als hun eigenaars. Dus waar moet je op letten?

1) Schaduw bieden

Als het mogelijk is, zoeken wilde paarden schaduwrijke plekken op om de warmste uren door te brengen. Daarom moet je bomen of andere schuilplaatsen in de wei beschikbaar maken – zelfs als het “alleen maar” opgehangen schaduwdoeken zijn – waar de paarden kunnen schuilen, vooral ’s middags. Als dit in de wei niet mogelijk is, moet je de paarden ’s middags naar binnen halen. Of nog beter, ze ’s nachts in de wei laten en overdag in de schaduwrijke stal zetten.

Hoe dan ook, de meeste paarden vinden het heerlijk om vrije toegang te hebben van de stal naar de wei. In zulke open loopstallen kun je meestal zien dat de paarden ’s ochtends vroeg naar buiten gaan om te grazen. Laat in de ochtend – voordat het echt warm wordt – komen ze weer naar binnen, om een tijdje hooi te eten. Op die manier brengen ze de vezel/voedingsstofverhouding in evenwicht. Deze is vaak ongunstig in weidegras en veroorzaakt daarom vaak de bekende “weidediarree”. In de middag slapen of dutten ze in de schaduw van de stal. En later, als de zon niet meer zo fel schijnt, gaat de kudde terug naar de wei om de avond met grazen door te brengen. Het is dus ideaal als je de weide direct naast de stal hebt en dat kunt bieden. Als dit niet mogelijk is: Breng de paarden begin van de middag naar binnen en geef hun hooi om te lange ruwvoerpauzes te voorkomen.

2) Voldoende water

Vijf bruine paarden drinken bij een meertje
© Juliaap / Adobe Stock

Paarden kunnen hun lichaamstemperatuur heel goed reguleren door te zweten. Er gaan echter niet alleen elektrolyten verloren (zorg dus voor een goede voorraad mineralen bij warm weer), maar ook veel water. Daarom moet er voor de paarden in de wei altijd water beschikbaar zijn. Dit kan bijvoorbeeld met grote emmers van hard plastic, omdat deze, in tegenstelling tot de veelgebruikte zwarte speciekuipen, geen kankerverwekkende weekmakers bevatten die in het water terechtkomen. Badkuipen zijn ook erg goed, ze zijn ook gemakkelijker schoon te maken dan grote emmers of tonnen. Een handig alternatief is ook een watervat (met een automatische drinkbak) op een aanhanger. Deze is makkelijk te verplaatsen en te vullen. Zorg er bij alle soorten waterbakken voor dat ze niet alleen dagelijks worden bijgevuld (of tenminste gecontroleerd), maar ook regelmatig worden schoongemaakt. Warm, stilstaand water is een ideale broedplaats voor allerlei ziektekiemen en veel insecten.

Als je een beekje op je wei hebt, kunnen de paarden hier natuurlijk ook van het koude, verse water genieten. Stilstaand water zoals sloten, vijvers of grote plassen waar het water na regenval lange tijd blijft staan, moeten echter omheind worden. Het water heeft in de meeste gevallen een hoge kiemverontreiniging na een paar dagen sterk zonlicht en daarom ook geen drinkwaterkwaliteit voor paarden.

3) Mineralenvoorziening

Door te zweten verlies je niet alleen water, maar ook elektrolyten. Bij paarden zijn dit vooral natrium, kalium, chloride en magnesium. Terwijl kalium meestal in overmaat aanwezig is in het basisvoer, kunnen natrium, chloride en soms ook magnesium beperkt beschikbaar zijn. Paarden zouden daarom altijd een zoutliksteen beschikbaar moeten hebben waar ze zelf hun behoefte aan natriumchloride (“keukenzout”, NaCl) kunnen aanvullen. De ervaring leert dat natuurlijke zoutstenen (bergkern, Himalayazout) de voorkeur genieten boven de witte geperste zoutstenen. Je kunt de zoutsteen aan een paal hangen of op de grond leggen op een tegen regen beschermde plek, bijvoorbeeld in de stal of onder een grote boom. Of je kunt zelfs een klein “zoutstenen afdakje” maken voor in de paddock of op de wei. Daarnaast moet er regelmatig een goed mineraalvoer worden aangeboden om ook magnesium aan te vullen en de algehele mineralenbalans in evenwicht te houden. Het bijvoeren van elektrolyten is meestal alleen nodig als de paarden op hoog niveau trainen en aan wedstrijden deelnemen, d.w.z. als ze extreem zweten. Een beetje zweetverlies op de wei en tijdens de rustige buitenrit in de avond kan gemakkelijk worden gecompenseerd met likstenen en mineraalvoer.

4) Afkoelen

Op warme dagen moet je naar mogelijkheid in de ochtend of avond rijden, omdat dat veel fijner is voor paard en ruiter. Maar dat is niet altijd te plannen, soms moet je overdag met het paard werken. Spuit het paard dan na het werk af met water – dat is net zo verfrissend als de douche voor ons. Het water hoeft niet ijskoud te zijn, lauw wordt door de meeste paarden zelfs als prettiger ervaren. Begin bij het afspuiten altijd bij de hoeven (!) en werk vanaf daar langzaam naar boven. En zowel op de voor- als op de achterbenen – laat de waterstraal langzaam vanuit de hoef omhoog gaan.

In de benen van het paard komt het namelijk tot zogenaamde centralisatiereacties: Wanneer de benen afkoelen, worden “kortsluitingen” tussen slagaders en aders geopend, zodat het bloed niet meer volledig naar de hoeven wordt geleid. In de winter zorgt dit ervoor dat het bloed minder afkoelt en er dus minder energie wordt gebruikt voor “verwarming”. Maar als je het paard in de zomer van boven naar beneden afspuit, kan deze reactie ook plaatsvinden. Het bloed “verzamelt” zich in de benen en kan dan niet meer adequaat naar het lichaam worden getransporteerd, wat niet alleen kan leiden tot dikke benen, maar ook het herstel van de microtrauma’s (veroorzaakt door het rijden) vertraagt. Op de lange termijn bevordert dit de ontwikkeling van schade aan pezen of banden. Onthoud daarom altijd: van de hoef naar het hart en doe het langzaam. Of ga lekker met je paard in het dichtstbijzijnde meer zwemmen als je de mogelijkheid hebt.

5) Bescherming tegen vliegen

Drie paarden met vliegen op hun hoofd
© Tom Goossens / Adobe Stock

Warm weer belast niet alleen het hart en de bloedcirculatie, maar zorgt er ook voor dat vervelende insecten in grote aantallen weer opduiken. In de hitte van de middag zijn het vooral paardenvliegen die rondvliegen, ’s avonds zijn het dan de vliegen. En vliegen kom je op bijna elk moment van de dag tegen. Natuurlijk zijn er verschillende vliegensprays die verlichting beloven. Maar er is al jaren een “wedloop” tussen fabrikanten van vliegensprays en de insecten aan de gang. Want een paar insecten zijn altijd “immuun” voor de spray en prikken alsnog. Ze kunnen zich voortplanten en deze tolerantie doorgeven aan hun nakomelingen. Dus van jaar tot jaar is het vliegenmiddel minder effectief. Terwijl zo’n 15 jaar geleden cederolie nog heel goed beschermde, heeft het tegenwoordig praktisch geen effect meer.

In vliegensprays worden verschillende essentiële oliën of chemische producten gebruikt. Zorg ervoor dat de spray die je gebruikt geen permethrin bevat. Het werkt geweldig tegen insecten, maar helaas ook tegen paarden, omdat het wordt opgenomen en niet alleen een neurotoxisch effect heeft, maar ook weer moet worden ontgift via de lever. Vooral paarden met ontgiftingsstoornissen (bijv. KPU) of verhoogde leverstress kunnen dan gevoelig reageren. DEET valt ook in een vergelijkbare categorie. Het kan ernstige gezondheidsbeperkingen en bovendien schade aan de uitrusting veroorzaken omdat het kunststof aantast. Natuurlijke producten zijn vooral kaneeloliën, citronella-olie, geraniol, kattenkruidolie, eucalyptusolie en andere en mengsels daarvan. Alle essentiële oliën mogen alleen in kleine hoeveelheden worden gebruikt en bij voorkeur worden verstoven. Als je het op het paard smeert, kan het gevoelige huidreacties veroorzaken.

Alternatieven voor vliegenspray zijn vliegendekens, vliegenmaskers, in zebralook of “normaal”, of het paard direct met zebrastrepen “versieren”. De ogen van de insecten kunnen de zebrastrepen nauwelijks waarnemen, dus de paarden “vervagen” voor hun ogen. Maar omdat alle insecten receptoren hebben voor onder andere CO₂ (adem) en boterzuur (zweet), kunnen ze paarden ook op deze manier waarnemen – vooral tijdens en na het rijden, zoals elke ruiter uit pijnlijke ervaring weet.

Interessant genoeg worden paarden met een verstoorde stofwisseling aanzienlijk meer aangevallen door insecten dan gezonde paarden, net als paarden met een hoge bloedsuikerspiegel of insulineresistentie. Dit zou kunnen komen doordat zulke paarden ook een andere geur hebben en dus blijkbaar “lekkerder” ruiken voor de insecten. Dus als je paard altijd graag wordt “opgegeten” door paardenvliegen en muggen, moet je ook eens goed over de voeding en het metabolisme van je paard nadenken.

6) Bescherming tegen zonnebrand

Paarden met uitgebreide aftekeningen in het gezicht hebben er bijzonder vaak last van als de gevoelige gezichtshuid verbrand. Denk hierbij aan paarden met lichte pigmentvlekken rond de ogen, Appaloosa’s of Knabstruppers, paarden met een “melkmond” of licht gepigmenteerde paarden zoals Cremellos of Perlinos. Dit is meestal te herkennen aan het feit dat de huid korstjes vormt, ontstoken is en gedeeltelijk open is. Als je een gevoelig paard hebt, moet je voorzorgsmaatregelen nemen. Lange vliegenmaskers beschermen niet alleen tegen insecten, maar ook de ogen en neus tegen zonlicht. Is dit niet mogelijk – bijvoorbeeld omdat de groepsgenoten de vliegenmaskers er weer afhalen – dan kun je ook babyzonnebrandcrème met een zo hoog mogelijke beschermingsfactor gebruiken. Het wordt door paarden over het algemeen goed geaccepteerd en zorgt ervoor dat ze langer in de zon kunnen blijven. Vergeet niet om het elke ochtend opnieuw in te smeren en dat water (spelen in de wateremmer, zweten, zwemmen, afspoelen) ervoor zorgt dat het eraf wordt gespoeld.

Bruinbont paard met roze neus
© lenkadan / Adobe Stock

Onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde diervoeders een fotosensibiliserend effect hebben, d.w.z. dat ze de gevoeligheid voor zonnebrand verhogen. Naast het bekende sint-janskruid, dat op de meeste inheemse weilanden groeit, omvat dit ook Amerikaanse berenklauw, dat niet eens gegeten hoeft te worden, maar al bij aanraking een sensibiliserend effect heeft. Tarwe (meestal aangegeven als tarwe, tarwevlokken, tarwegrieszemelen, bijproducten van graanverwerking…), dat vaak wordt gebruikt in kant-en-klare diervoeders, verhoogt ook aanzienlijk de gevoeligheid voor zonnebrand. Daarom is het beter om dergelijke diervoeders te vermijden. Ook van luzerne wordt vermoed dat het fotosensibiliserend werkt, dus ook hier is voorzichtigheid geboden. Uit ervaring weten we ook dat paarden met stofwisselingsproblemen sneller verbranden dan paarden met een gezonde stofwisseling. Als je dit vermoeden hebt, is het beter om de gevoelige huid profylactisch in te smeren (met babyzonnebrandcrème) of een vliegenmasker te gebruiken, voordat er pijnlijke verbrandingen optreden.