Levert krachtvoer echt kracht op? Of kan het ook schadelijk zijn voor mijn paard?
Voor de meeste paardeneigenaren is het voeren van krachtvoer in de vorm van muesli, brokken of graan een natuurlijk onderdeel van het dieet. Er zijn maar heel weinig mensen die het doel van dit voeren in twijfel trekken.
Toch is de toename van paarden met stofwisselingsstoornissen, variërend van te zware EMS-pony’s tot potentiële kandidaten voor hoefbevangenheid, aanleiding voor een heroverweging. Het is tijd om ons te verdiepen in de voor- en nadelen van het voeren van krachtvoer.
Plantaardige vezels vormen het primaire dieet van wilde paarden. Met behulp van micro-organismen in hun dikke darm hebben wilde paarden mechanismen ontwikkeld om deze vezels af te breken en te gebruiken als energiebron. Mensen kunnen daarentegen niet veel energie uit zulke vezels halen; wij zijn afhankelijk van voedingsstoffen die in de dunne darm verteerd kunnen worden.
Toen de mens het paard socialiseerde, leefden ze zelf nog als nomaden van het fruit, de bessen, noten en kruiden die ze vonden en van de melk en het vlees van hun dieren. De vroegste gedomesticeerde paarden werden op dezelfde manier gevoed als hun wilde soortgenoten: door in het wild naar voedsel te zoeken.
Toen de mens zich meer vestigde en zijn voedsel steeds meer uit de landbouw haalde, bleven paarden nog steeds op dezelfde manier gevoed worden als hun wilde voorouders. Dit kwam door de arbeidsintensieve aard van het cultiveren van akkers en de waarde van graan werd te hoog geacht om aan paarden te voeren in plaats van ze te gebruiken voor menselijke consumptie.
Werkpaarden werden voorzien van gras en hooi en overdag graasden ze langs de kant van de weg op weg naar het veld of terwijl ze op de boer wachtten. Ze werden ook het bos in geleid om te grazen op het onderhout. Alleen de waardevolle rijpaarden van de hogere klassen kregen (beperkte hoeveelheden) krachtvoer, dat diende als symbool van rijkdom voor degenen die het zich konden veroorloven om deze paarden te voorzien van kostbare granen.
Fundamentele veranderingen in het voeren van paarden ontstonden pas met het begin van de industrialisatie. Met de groei van de steden werd het een steeds grotere uitdaging om de paarden die trams en vrachtwagens trokken van voldoende ruwvoer te voorzien.
De zware werklast van paarden, die 12-14 uur per dag werkten zonder de kans te krijgen om langs de kant van de weg te grazen, betekende ook dat ze niet de tijd hadden om voldoende ruwvoer te kauwen. Om hun prestaties op peil te houden, waren paarden een snelle energiebron nodig.
Tegelijkertijd leidde de opkomst van voedselfabrieken in steden tot de productie van aanzienlijke hoeveelheden voedselafval die beheerd moesten worden. In die tijd was het leger de grootste paardeneigenaar, met miljoenen cavaleriepaarden die verzorgd moesten worden. Vandaar dat het leger het voortouw nam in het onderzoek naar alternatieven voor paardenvoeding, waarbij specifiek het gebruik van voedselafval als voer werd onderzocht.
Het doel was om het voeren van paarden te stroomlijnen en te besparen, zodat ze optimale prestaties konden leveren terwijl de behoefte aan volumineus en onhandig ruwvoer werd geminimaliseerd.
Deze manier van voeren hield stand tot het einde van de jaren 1940, toen de paardenpopulatie afnam, nog verergerd door de opheffing van de cavaleriescholen en de daaropvolgende massaslachting van militaire paarden. Tot op dat moment was het begrip van soorteigen voeding voor paarden uit de hoofden van velen verdwenen, omdat de nadruk lange tijd lag op economisch en praktisch voeren in plaats van het voeren op een manier die aan de natuur van het paard werd aangepast.
De opkomst van de paardenvoederindustrie maakte deze voedingsmethode nog populairder. Als gevolg daarvan zijn veel paardeneigenaren ervan overtuigd geraakt dat krachtvoer essentieel is, in de veronderstelling dat het de primaire energiebron is voor atletische prestaties bij paarden.
In sommige stallen is het zelfs gebruikelijk om hooi te beperken om het gewicht onder controle te houden en tegelijkertijd voldoende krachtvoer aan te bieden. De mantra volgend: ik heb drie maaltijden per dag nodig, dus dat moet ook goed zijn voor mijn paard. Niets is minder waar.
Integendeel, hooi is de meest cruciale energiebron voor paarden. Aan de andere kant oefenen grote hoeveelheden krachtvoer een aanzienlijke druk uit op de bloedsuikerspiegel door hun suiker- en zetmeelgehalte, wat enorm bijdraagt aan aandoeningen zoals insulineresistentie, EMS, pseudo-EMS en hoefbevangenheid.
Bovendien kunnen te grote hoeveelheden krachtvoer het verteringsproces in de dikke darm verstoren, wat dysbiose (verkeerde fermentatie) veroorzaakt. Dit kan op zijn beurt bijdragen aan een verminderde energieopbrengst uit hooi en stofwisselingsstoornissen zoals cryptopyrrolurie (KPU).
Pas nu, met inzichten uit nieuw onderzoek naar op paarden afgestemde voeding, realiseren we ons dat de conventionele voerpraktijk – regelmatige krachtvoermaaltijden in combinatie met 2-3 kleine porties hooi per dag – kan bijdragen aan het wijdverbreide voorkomen van aan civilisatie gerelateerde ziekten bij paarden. Deze ziekten zijn onder andere EMS, insulineresistentie, hoefbevangenheid en zomereczeem. Er is een herevaluering gaande die een ‘terug naar de wortels’-beweging teweegbrengt – een terugkeer naar een dieet dat is afgestemd op de natuurlijke behoeften van paarden.
Desondanks hebben onze paarden meestal niet de kans om te grazen zoals wilde paarden. Hun dieet omvat een breed scala aan grassen, verschillende kruidachtige planten, bladeren, schors, wortels, bessen van struiken en zaden van geselecteerde planten.
Om aan hun voedingsbehoeften te voldoen leggen ze grote afstanden af, zwerven door een verscheidenheid aan vegetatie en komen een gevarieerd aanbod van planten op hun ‘tafel’ tegen.
Gedomesticeerde paarden daarentegen halen hun voedsel uit weilanden, waar het meestal grote aantal paarden op een klein oppervlak uiteindelijk kan leiden tot monocultuur. Elk jaar verspreiden stressresistente prestatiegrassen en planten die door paarden worden geminacht, zoals zuring, boterbloemen en dergelijke, zich meer en meer. Zelfs hooi biedt niet meer de biodiversiteit die wilde paarden in hun natuurlijke omgeving aantreffen.
Slechts 50 jaar geleden identificeerden botanische analyses voortdurend meer dan 50 verschillende plantensoorten in hooi. Tegenwoordig zijn dat er 6-9, een aanzienlijke afname vergeleken met de meer dan 50 plantensoorten die een halve eeuw geleden in hooi werden aangetroffen. Deze verschuiving heeft zelfs de samenstelling van voedingsstoffen in het basisvoer veranderd en wijkt af van waar paarden van nature aan gewend zijn.
Daarom is het verstandig om het basisvoer strategisch aan te vullen met hooi en weiland.
Energieleveranciers
Een aanzienlijk aantal paarden beschikt niet langer over de ideale omstandigheden in hun dikke darm om de voedingsvoordelen van hooi volledig te benutten, vaak als gevolg van jarenlang verkeerd voeren. Deze situatie kan resulteren in een energietekort, vooral wanneer ze worden geconfronteerd met constante sportieve eisen, zelfs met een royale inname van hooi. De gevolgen zijn vaak ondermaatse prestaties en spierverlies.
De primaire energiebron voor paarden is cellulose en hemicellulose, de vezels in hooi, die verteerd worden in de dikke darm. Terwijl volbloeden en de meeste warmbloedpaarden suiker en zetmeel (gevonden in graan, muesli, pellets) goed kunnen compenseren en omzetten in werk, vertonen andere paardenrassen over het algemeen een slechtere tolerantie voor de aanzienlijke bloedsuikerschommelingen die worden veroorzaakt door deze voeding.
Vervetting, lymfatische ophopingen, EMS, diabetes, hoefbevangenheid en verschillende andere ziekten kunnen zich als lelijke gevolgen openbaren. Paarden zijn niet aan deze voeding aangepast omdat suiker, zetmeel en oliën (incidenteel) slechts in minimale hoeveelheden voorkomen in het natuurlijke dieet van wilde paarden.
In gevallen waarin het vezelaanbod niet voldoende is om aan hun energiebehoefte te voldoen, nemen paarden hun toevlucht tot het gebruik van eiwitten als alternatieve energiebron, gezien de relatief algemene aanwezigheid van eiwitrijke planten in de natuur.
Om het gewicht van snel afvallende paarden op peil te houden of om te voldoen aan een verhoogde energiebehoefte tijdens activiteiten zoals sportprestaties, dracht, lactatie en andere speciale behoeften, is het raadzaam om eiwitrijke planten, met name peulvruchten, toe te voegen. Vooral de esparcette is zeer geschikt voor dit doel.
Esparcette heeft een nog beter eiwitprofiel dan luzerne en speelt, dankzij de gecondenseerde tannines, een rol bij het stabiliseren van het darmmilieu, waardoor de algehele benutting van het rantsoen wordt verbeterd. Het weken van esparcette pellets is een optie, vooral handig als er behoefte is om belangrijk maar minder smakelijk therapeutisch voer discreet toe te dienen.
In gevallen waar weken logistieke uitdagingen met zich meebrengt of wanneer een paard zijn ‘psychologische handvol’ moet krijgen wanneer de anderen paarden gevoerd worden, biedt OKAPI Esparcette Kant-en-Klaar een handig alternatief. De brokjes hebben een geschikte diameter voor het droog voeren en de meeste paarden lusten ze graag zonder dat ze overgehaald hoeven te worden.
Mineralen- en zoutvoorziening
Een constante aanwezigheid van een zoutliksteen is in elk geval cruciaal. Natuurlijke likstenen hebben voor de meeste paarden vaak de voorkeur boven blokken geperst, wit zout. De keuze tussen natuurlijk zout uit de Pakistaanse Himalaya en plaatselijk steenzout (bergzout) wordt overgelaten aan het ecologische geweten van een ieder.
Het regelmatig aanbieden van een uitgebalanceerd mineraalvoer is ook essentieel.
Bij het kiezen van een mineraalvoer is het aan te raden om ervoor te zorgen dat de samenstelling zo weinig mogelijk ingrediënten met suiker en zetmeel bevat. Dit omvat ingrediënten zoals appeldroesem, tarwegrieszemelen, bietenpulp, dextrose, sucrose, sojameel en melasse.
Het aandeel van de ingrediënten in het mineraalvoer neemt toe naarmate ze dichter bij het begin van de vermelding staan. Je kunt het suikergehalte zelf beoordelen door een klein beetje van het mineraalvoer te proeven. Het kan verrassend zijn hoe suikerzoet sommige mineraalvoeders smaken, aangezien ze idealiter een zoute/minerale smaak zouden moeten hebben (en nee, als mens zal het proeven van paardenvoer niet direct tot schade leiden; het is alleen niet altijd de meest plezierige ervaring voor onze smaakpapillen).
In deze situatie is het aan te raden om biergist weg te laten uit de mineraalvoedersamenstelling. Het bevordert de kolonisatie van melkzuurbacteriën in de dikke darm, wat mogelijk bijdraagt aan de ontwikkeling van colon acidose en dysbiose (verkeerde fermentatie). Het is cruciaal dat toevoegingen selenium consequent in zijn anorganische vorm als natriumseleniet bevatten en het gebruik van organisch seleniumgist vermijden. Paarden kunnen organische vormen van selenium opnemen in hun endogene eiwitten, wat kan leiden tot aanzienlijke verstoringen in het eiwitmetabolisme.
Het is aan te raden om mineraalvoer in kuren toe te dienen, waarbij het 4-6 weken lang wordt gegeven en er dan een pauze van 2-3 weken wordt ingelast. Tijdens het geven van mineraalvoer hoopt het paard de mineralen op in zijn lichaamseigen reserves. Tijdens de pauzes worden de mineralen uit deze reserves gehaald.
Deze aanpak zorgt ervoor dat het regulerend vermogen van de voorraden behouden blijft, aangezien een constante overaanbod (dagelijkse toediening volgens de aanbevelingen van de fabrikant) deze functie op den duur kan verstoren. Om synthetische vitaminen in mineraalvoer te vermijden, kun je overwegen om OKAPI Mineraal Puur G te gebruiken – een mengsel van pure mineralen en sporenelementen met druivenpitmeel als drager. Druivenpitmeel heeft een gunstig neveneffect op paarden: het stabiliseert het darmmilieu en helpt bij de bloedsuikerregulatie.
Diversiteit aan kruiden en plantensoorten
Voor een gevarieerd aanbod van planten met verschillende werkzame bestanddelen en voedingswaarden in het voer is de OKAPI Season Fit Seizoensmix een geschikte optie.
De uitgebreide kruidenmengsels in de OKAPI Season Fit Seizoensmengels leveren essentiële actieve ingrediënten ter ondersteuning van de stofwisseling, afgestemd op elk specifiek seizoen. Met een gevarieerd aanbod van planten in elke mix en een verandering elke twee maanden, kun je in het voer van jouw paard moeiteloos nadoen wat de natuur aan wilde paarden biedt.
Vul het kruidenmengsel aan met gewone blad- en schorsmengsels, en overweeg om een handvol gedroogde bessenmix of oliehoudende zaden zoals zonnebloempitten (vaak te vinden als ‘vogelvoer’ in voederwinkels) of verse rozenbottels (verzameld tijdens herfstwandelingen of direct door paarden geplukt van struiken, waar veel paarden van genieten) toe te voegen.
Voor een voedzame boost kun je af en toe lijnzaad of wildzadenmengsels toevoegen, vooral in de winter. Zorg ervoor dat je ze 15 minuten in warm water laat weken voordat je ze in de voerbak legt om de opname van voedingsstoffen te verbeteren.
Matiging is de sleutel en een gevarieerde aanpak is essentieel. In de natuur stuiten paarden niet dagelijks op een ‘alles wat je kunt eten’ buffet; in plaats daarvan komen ze op verschillende dagen verschillende planten tegen. Kiezen voor een gevarieerde voeding zorgt voor een breed scala aan voedingsstoffen en actieve ingrediënten die het lichaam effectief kan gebruiken.
Dit in combinatie met voortdurende toegang tot hooi van topkwaliteit, aan het paard individueel aangepaste weidegang in de zomer en de mogelijkheid voor paarden om tijdens buitenritten of wandelingen eens rechts en links aan de struiken te knabbelen, zorgt ervoor dat elk paard alles binnenkrijgt wat het nodig heeft op een manier die bij zijn natuur past.
