Dat paarden last kunnen hebben van stress, is een relatief nieuwe ontdekking. Waar men vroeger dacht dat dit vooral een probleem bij sportpaarden was, wordt steeds duidelijker dat paarden ook ziek kunnen worden door “stilstand”. Zelfs zonder fysieke inspanning kan stress ontstaan, bijvoorbeeld door fouten in de huisvesting of het voermanagement.
Een gebrek aan bezigheid speelt hierbij ook een rol. Onderzoek bij mensen toont aan dat “bore-out” vergelijkbare lichamelijke reacties veroorzaakt als “burn-out”. Dit geldt ook voor paarden.
De meeste afwijkende gedragingen, zoals luchtzuigen, weven of het lopen in cirkels in de stal (stalondeugden), houden verband met stress door verveling en een gebrek aan voer.
Wanneer individuele gevallen worden onderzocht, blijkt steeds weer dat de oorzaak van stress bij paarden vaak ligt in de huisvesting- en voederomstandigheden. Vooral na afloop van het weideseizoen neemt het stressniveau bij veel paarden merkbaar toe.
Belangrijkste stressfactoren bij paarden:
Onvoldoende ruwvoer
Eten betekent voor paarden niet alleen voeding, maar ook bezigheid. Honger veroorzaakt frustratie. Paarden zijn van nature constante eters en hebben daarom continu toegang tot ruwvoer nodig. Bij voerpauzes van slechts 4 uur neemt het risico op maagzweren exponentieel toe.
Maagpijn veroorzaakt stress, wat kan leiden tot verdere maagzweren en afwijkend gedrag zoals luchtzuigen, weven of het knagen aan voerbakken. Het agressieniveau binnen de groep stijgt ook.
De hoeveelheid hooi die wordt aangeboden, is niet het enige belangrijke aspect; ook het aantal en de plaatsing van voederplekken speelt een cruciale rol. Over het algemeen wordt aanbevolen om 10% meer voederplekken aan te bieden dan er paarden zijn. Bij groepen met veel conflicten of wisselingen is het echter raadzaam om twee keer zoveel voederplekken als paarden te voorzien.
Het aanbieden van meerdere voederstations, zoals naast een gezamenlijke hooiruif ook losse hooinetten op verschillende plekken of speeltjes met hooi (zoals hooiballen, hooikisten of hooitonnen), kan veel stress wegnemen. Paarden wisselen hierdoor vaker van voederplek, wat zorgt voor meer beweging en grotere afstanden tussen onverdraagzame paarden.
Te weinig opgestrooide ligplaatsen betekent stress
In veel stallen is het nog steeds gebruikelijk dat paarden wel een schuilplaats hebben, maar dat deze niet is ingestrooid. Ondergronden zoals houten vloeren, grind of rubbermatten worden vaak als “ligplaats” aangeboden. Onderzoek in Zwitserland heeft echter een direct verband aangetoond tussen de hoeveelheid ingestrooide ruimte en stressgedrag bij paarden. Hoe minder ingestrooide ligplaatsen (niet overdekte oppervlakken of met rubber bedekte vloeren, maar daadwerkelijk met stro of houtsnippers geïsoleerde en kussende ligplaatsen), hoe hoger het agressieniveau in een groep.
Het aanbieden van meer opgestrooide ruimte vermindert het agressieniveau, zelfs als er verder niets aan de situatie verandert. Agressie binnen de groep veroorzaakt stress, wat ervoor zorgt dat ranglagere paarden nog minder gaan liggen en door slaapgebrek meer stress ervaren. Het is geen toeval dat steeds meer paarden in stallen tekenen van “narcolepsie” vertonen – paarden die tijdens het dommelen instorten en soms zelfs vallen. Deze gevallen komen vooral vaak voor in groepsstallen en worden vaak geassocieerd met een gebrek aan of te kleine ingestrooide ligplaatsen, een onrustige of onsociale groep en het stijgende leeftijd van de betrokken paarden (oudere paarden staan vaak lager in rangorde en ervaren daardoor meer stress, vooral bij een te hoge bezettingsgraad of frequente wisselingen in de groep).
Een goede nachtrust is dus niet alleen voor mensen belangrijk om te herstellen! Als het probleem in een groepsstal niet kan worden opgelost, moet worden overwogen om getroffen paarden tenminste ’s nachts in een goed ingestrooide box te plaatsen, zodat ze kunnen slapen en hun stressniveau kunnen verlagen.
Te veel paarden op te weinig ruimte
Vooral in groepsstallen heerst vaak het motto: “Eentje meer of minder maakt niet uit.” Paarden hebben echter een grote individuele afstand nodig als ze geen hechte band hebben met de andere paarden. Normaal houden paarden een afstand van ongeveer 6-8 meter tot het volgende paard, als ze daartoe de mogelijkheid hebben. Dit werkt meestal prima bij weidegang, maar niet meer in de winterverblijven.
Als de groep niet uitzonderlijk harmonieus is, of als er verstoringen zijn zoals nieuwe of vertrekkende paarden, een onzekere of agressieve kuddeleider, of veel rangordewedstrijden, dan ontstaat er snel stress die vaak aanhoudt tot het begin van het weideseizoen.
Onderzoeken hebben aangetoond dat stress dramatisch toeneemt naarmate er minder ruimte voor de paarden beschikbaar is. Dit geldt ook bij het “structureren” van groepsstallen met boomstammen, scheidingswanden, voerruiven, enzovoort. Dergelijke elementen verlengen misschien de looproutes, maar verminderen ook de beschikbare ruimte. Het is beter om te kiezen voor een Paddock Trail, omdat deze minder oppervlakte inneemt, maar de paarden toch de mogelijkheid biedt om voldoende afstand te houden. Dit werkt uiteraard alleen als er ook voerstations langs de trail zijn verdeeld (zie hierboven).
Te weinig vrije beweging
Onderzoek naar stress bij verschillende diersoorten toont keer op keer aan dat vooral vluchtdieren stress het beste kunnen verminderen door vrije, snelle beweging.
Het paard, als steppendier, is geoptimaliseerd voor beweging. Wilde paarden leggen dagelijks 50-60 km af op zoek naar voedsel. Dit bestaat voornamelijk uit rustige beweging in stap, maar ook speelse galoppades, bokken of stoeien met andere paarden komen regelmatig voor. .
Hengsten en ruinen besteden aanzienlijk meer tijd aan spelen, rennen en stoeien dan merries. Daarom zijn groepen gescheiden op geslacht vaak veel harmonieuzer dan gemengde groepen. Hengsten en ruinen kunnen ongestoord spelen, terwijl de merries hun sociale contacten onderhouden. Beide activiteiten verminderen stress, iets wat in gemengde groepen vaak niet mogelijk is.
Bij paarden in boxenstal of op te kleine winteruitlopen is vaak te zien dat hun stressniveau stijgt, waardoor ze gevoeliger worden voor stressvolle situaties en sneller overdreven reageren. Wanneer ze de kans krijgen om vrij te bewegen en te bokken, zijn ze meer ontspannen, beter in staat om te presteren en ervaren ze minder stress.
Vrije beweging is essentieel: noch onder een ruiter, noch aan de longeerlijn kan een paard stress op dezelfde manier verminderen als bij vrij rennen en bokken. Zorg er daarom voor dat ze bij gesloten sneeuwbedekking of bevroren ondergrond op de weide kunnen rennen, of richt de rijbaan of manege zo in dat de paarden hier vrij kunnen bewegen als er niet wordt gereden.
Pijn
Paarden zijn in de natuur potentiële prooidieren voor roofdieren. Als gevolg hiervan laten ze vaak geen pijn of zwakte zien, omdat dit hen kwetsbaar maakt voor predatoren. Hoe dichter een paard genetisch bij het “wilde paard” staat, hoe beter het zijn problemen verbergt. Waar een warmbloed zich al doodziek kan tonen, doet een IJslander vaak nog alsof er niets aan de hand is.
Pijnklachten worden hierdoor vaak te laat herkend, vooral wanneer deze geleidelijk ontstaan of zich in inwendige organen voordoen. Zodra pijn in het lichaam optreedt, leidt dit echter tot een stressreactie, die de pijn deels probeert te onderdrukken.
De oorzaken van pijn kunnen zeer uiteenlopend zijn: maagzweren, darmproblemen zoals verkeerde fermentatie of gasvorming, onopgemerkte lever- of nierproblemen, rugpijn, hoofdpijn, trigeminusneuralgie, een slecht passend zadel, verborgen hoefbevangenheid of hoefkatrolontsteking, slecht beslag, stekende sporen, verkeerd geplaatste bitten, een harde ruiterhand, rijden in rollkur, enzovoort.
Langzaam beginnen we te begrijpen hoeveel pijn paarden vaak verdragen voordat wij het opmerken. Stress is er dan vaak al lange tijd, maar wordt pas herkend wanneer het leidt tot vergevorderde stofwisselingsstoornissen. Daarom is het belangrijk om alert en zorgvuldig met paarden om te gaan. Ze laten vaak zien wat hen stoort, maar we luisteren hier te weinig naar.
Meer over dit onderwerp: Mestwater door stress – kan dat?
🇬🇧 We are an experienced team of therapists specializing in feed consultation and integrated therapies for horses. With extensive experience in treating metabolic issues, we focus on natural, species-appropriate feeding and proven naturopathic remedies to enhance your horse's health. Benefit from our expertise to ensure the well-being of your horse.
- West-Nijlvirus bij paarden - 10. september 2024
- Helpt knoflook tegen insecten bij paarden? - 29. juni 2024
- Te veel ijzer in het voer – de reden voor slecht hoefhoorn? - 25. mei 2024
